Choroba lokomocyjna i choroba morska – jak pomóc pacjentom w POZ?

Rozpoczynający się właśnie sezon wakacyjny obfituje w podróże, które dla jednych są przyjemnym początkiem lub urozmaiceniem urlopu, dla innych natomiast niemiłą koniecznością, a wszystko to za sprawą choroby lokomocyjnej. Choć jej epizodu doświadcza prawie każdy w ciągu życia, część z nas jest bardziej podatna na nudności, wymioty, nadmierne pocenie się, uczucie zmęczenia, dezorientację czy ból głowy związany z przemieszczaniem się środkami transportu [1]. Dotyczy to nie tylko transportu naziemnego, ale także morskiego. Szacuje się, że podczas wielogodzinnego rejsu, w zależności od warunków pogodowych objawy choroby morskiej może rozwinąć między 25% a 60% pasażerów [2]. 

Jakie rady, pomagające walczyć z objawami choroby lokomocyjnej, możemy dać pacjentom i pacjentkom w gabinecie lekarza POZ?

Choroba lokomocyjna – podatne grupy pacjentów i słowo o patofizjologii

Choć prawie każdy przeżyje przynajmniej jeden epizod choroby lokomocyjnej w życiu, szczególną podatnością cechują się kobiety, dzieci (przede wszystkim wieku 6-12 lat), pacjenci cierpiący na migreny, zawroty głowy i chorobę Meniere'a. Choroba lokomocyjna najpewniej związana jest z otrzymywaniem z narządu wzroku i narządu przedsionkowego informacji o ruchu, sprzecznych ze wzorcem w jądrach przedsionkowych i hipokampie. W związku z tym pacjenci z obustronnie uszkodzoną funkcją przedsionka są mniej podatni na wystąpienie objawów choroby [2].

Do ruchu, który kiedyś prowokował pojawienie się symptomów choroby lokomocyjnej można się zaadoptować. Uważa się, że habituacja jest najefektywniejszą formą radzenia sobie z chorobą lokomocyjną [1].

Zmiany behawioralne w podróży

W przypadku choroby lokomocyjnej zapobieganie jest skuteczniejsze od leczenia, jakie możemy zaoferować pacjentom, dlatego ważne są zmiany przyzwyczajeń związanych z podróżą. Pacjenci i pacjentki podatni na chorobę powinni unikać ciężkostrawnych posiłków i produktów bogatych w histaminę (ser, tuńczyk), picia napojów z kofeiną czy też przyjęcia dużej ilości płynu przed podróżą. Warto zadbać o odpowiednią wentylację pojazdu, a osoba podatna na chorobę lokomocyjną w dniu podróży powinna być wypoczęta i utrzymywać odpowiednie nawodnienie. Wskazane są możliwie częste przystanki [2].

W związku z patofizjologią choroby, czytanie czy oglądanie filmów podczas jazdy może zwiększyć intensywność objawów. Z kolei siedzenie na przednim fotelu, ubranie okularów przeciwsłonecznych na czas podróży lub po prostu zamknięcie oczu może zredukować natężenie dolegliwości [2].

Sugeruje się także, że korzeń imbiru może pomagać w walce z nudnościami i wymiotami podczas choroby lokomocyjnej. Trzeba jednak pamiętać, że preparaty zawierające imbir to w większości suplementy diety, które nie podlegają tak ścisłej kontroli jak leki [3].

Leczenie farmakologiczne

Aktualnie do zwalczania dyskomfortu związanego z podróżą wykorzystywane są przede wszystkim leki antyhistaminowe pierwszej generacji (dimenhydrynat). Jednak należy zaznaczyć, że są one skuteczniejsze w prewencji dolegliwości niż ich w zwalczaniu. Typowo należy je przyjąć około 2 godziny przed początkiem podróży. Trzeba także mieć na uwadze możliwe działania niepożądane, przede wszystkim nadmierną senność. Rzadziej występują drżenia, zaparcie, suchość ust, zaburzenia widzenia czy hipotensja [3].

Innym lekiem opisywanym w literaturze w kontekście walki z chorobą lokomocyjną jest hioscyna, jednak żaden z jej preparatów dostępnych na polskim rynku nie jest zarejestrowany w tym wskazaniu. Efektywność hioscyny i leków antyhistaminowych I generacji jest podobna, z kolei czas do uzyskania działania hioscyny jest dłuższy, przez co w praktyce jest rzadziej używana w celu leczenia objawów choroby lokomocyjnej [3, 4].