Leki kardiologiczne a objawy urologiczne – kiedy farmakoterapia może być przyczyną zaburzeń funkcji seksualnych?

Farmakoterapia jest fundamentem leczenia wielu schorzeń kardiologicznych, takich jak nadciśnienie tętnicze, niewydolność serca czy choroba niedokrwienna serca . Jednak w codziennej praktyce lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej często pomija się potencjalne, znaczące dla jakości życia pacjentów objawy niepożądane dotyczące funkcji seksualnych. Zrozumienie tych zależności może istotnie poprawić komfort życia pacjentów i optymalizować terapię.

Poradnik

Choroba niedokrwienna serca

Sprawdź

Inhibitory konwertazy angiotensyny (ACEI) i sartany (ARB)

Dobrą wiadomością jest, że inhibitory konwertazy angiotensyny wydają się mieć neutralny wpływ na funkcje seksualne pacjentów, co daje im przewagę nad innymi grupami leków, takimi jak beta-blokery. Co więcej, sartany mogą wykazywać pozytywny efekt na funkcje seksualne. Warto podkreślić, że obie grupy leków są często wybierane jako terapia pierwszego rzutu, a ich korzystny lub neutralny wpływ na sferę seksualną stanowi dodatkowy argument za ich stosowaniem.

Beta-adrenolityki

β-blokery szczególnie starsze (np. propranolol), mogą powodować dysfunkcję seksualną, obejmującą obniżenie libido i zaburzenia erekcji. Mechanizmy tego działania obejmują hamowanie aktywności układu współczulnego, a zarazem wazodylatacji, co upośledza ukrwienie ciał jamistych. Beta-blokery nowszej generacji (np. nebiwolol), wydają się mieć mniejszy negatywny wpływ na funkcje seksualne, co jest istotne przy wyborze odpowiedniego leczenia, zwłaszcza dla młodszych pacjentów aktywnych seksualnie.

Poradnik

Krótki przegląd β-blokerów

Sprawdź

Blokery kanałów wapniowych

Wpływ blokerów kanałów wapniowych na funkcje seksualne nie jest jednoznaczny, można przyjąć, że ich działanie jest neutralne. Jednakże, należy zwrócić szczególną uwagę na ich potencjalny wpływ na układ moczowy. Ze względu na hamujące działanie na kurczliwość mięśniówki pęcherza moczowego, mogą prowadzić do retencji moczu.

Diuretyki tiazydowe 

Hydrochlorotiazyd oraz chlortalidon mogą prowadzić do osłabienia reakcji mięśniówki naczyń na katecholaminy, co w konsekwencji może powodować:

1. obniżenie libido,
2. zaburzenia erekcji i ejakulacji.

Digoksyna

Digoksyna, lek stosowany w leczeniu niewydolności serca i migotania przedsionków,, może prowadzić do zaburzeń erekcji poprzez mechanizmy hormonalne, takie jak:

1. hamowanie uwalniania hormonu luteinizującego (LH),
2. hamowanie wydzielania testosteronu,
3. podwyższenie poziomu estrogenów..

Statyny

Statyny są powszechnie stosowane w dyslipidemii i profilaktyce wtórnej chorób sercowo-naczyniowych. Doniesienia dotyczące ich wpływu na funkcje seksualne są niejednoznaczne:

1. z jednej strony, statyny mogą poprawiać funkcję śródbłonka, co pozytywnie wpływa na erekcję.
2. z drugiej strony, poprzez inhibicję enzymów biorących udział w syntezie cholesterolu i hormonów steroidowych, mogą obniżać stężenie testosteronu i w ten sposób wpływać negatywnie na funkcje seksualne. 

Ta dychotomia w działaniu statyn oznacza, że kluczowa jest indywidualna ocena pacjenta i baczna obserwacja ewentualnych działań niepożądanych leku, zwłaszcza w kontekście zgłaszanych przez pacjenta zaburzeń seksualnych.

Amiodaron

Amiodaron, stosowany w leczeniu arytmii komorowych i nadkomorowych, może powodować:

1. ginekomastię,
2. obniżenie libido,
3. zaburzenia erekcji.

Działania te wynikają po części z nasilonej aromatyzacji androgenów do estrogenów oraz hipogonadyzmu.

Antagoniści aldosteronu

Spironolakton, stosowany m.in. w leczeniu niewydolności serca i nadciśnienia tętniczego, ma znany efekt antyandrogenny, który może objawiać się jako:

1. ginekomastia,
2. zaburzenia erekcji,
3. mastodynia (bolesność piersi).

Podsumowanie

Zaburzenia funkcji seksualnych to niedoceniany problem u pacjentów leczonych kardiologicznie. Rozpoznanie związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy farmakoterapią a objawami urologicznymi może umożliwić optymalizację leczenia i znacznie poprawić komfort życia pacjenta, a w konsekwencji także jego adherencję do zaleconej terapii.

Lekarz podstawowej opieki zdrowotnej powinien uwzględniać potencjalne objawy niepożądane dotyczące układu moczowo-płciowego przy ordynowaniu leków kardiologicznych.