Hipotonia ortostatyczna – jakie są jej objawy i dlaczego jest tak niebezpieczna?

Hipotonia ortostatyczna to zaburzenie regulacji ciśnienia tętniczego, definiowane jako spadek skurczowego ciśnienia krwi (SBP) o co najmniej 20 mmHg lub rozkurczowego (DBP) o 10 mmHg w ciągu 3 minut od zmiany pozycji z leżącej na stojącą. Jest wynikiem dysfunkcji układu autonomicznego, co prowadzi do niedostatecznej reakcji kompensacyjnej organizmu i niedokrwienia mózgu.

Jakie są objawy hipotonii ortostatycznej?

Objawy mogą pojawić się po kilku sekundach lub minutach od wstania i obejmują:

• zawroty głowy,
• osłabienie,
• zaburzenia widzenia (np. ciemnienie przed oczami, mroczki),
• uczucie dezorientacji lub splątania,
• omdlenia lub krótkotrwałą utratę przytomności,
• przyspieszone bicie serca (tachykardię kompensacyjną),
• nudności i zimne poty.

W przypadku przewlekłej hipotonii ortostatycznej objawy mogą prowadzić do upadków i urazów, szczególnie u osób starszych, zwiększając ryzyko złamań i poważnych powikłań zdrowotnych.

Jakie są przyczyny hipotonii ortostatycznej?

Hipotonia ortostatyczna może być spowodowana:

• odwodnieniem – wynikającym z wymiotów, biegunki, nadmiernego pocenia się lub niewystarczającego nawodnienia;
• długotrwałym unieruchomieniem – np. po hospitalizacji, prowadzącym do zmniejszonej aktywności układu krążenia;
• chorobami neurologicznymi – m.in. chorobą Parkinsona, zanikiem wieloukładowym (MSA), neuropatią cukrzycową czy amyloidozą;
• zaburzeniami hormonalnymi – np. niedoczynnością kory nadnerczy lub niewydolnością autonomiczną;
• stosowaniem leków – takich jak leki przeciwnadciśnieniowe (diuretyki, β-blokery), psychotropowe (antydepresanty, neuroleptyki) oraz rozszerzające naczynia;
• chorobami układu krążenia – niewydolnością serca, kardiomiopatią.

Jak diagnozuje się hipotonię ortostatyczną?

Diagnostyka hipotonii ortostatycznej polega na pomiarze ciśnienia tętniczego w różnych pozycjach:

• Najpierw wykonuje się pomiar w pozycji leżącej po 5–10 minutach odpoczynku.
• Następnie pomiar powtarza się w pozycji stojącej, po upływie 3–5 minut od pionizacji.

Hipotonia ortostatyczna jest definiowana jako spadek SBP o co najmniej 20 mmHg oraz DBP o co najmniej 10 mmHg w ciągu pierwszych 3 minut po pionizacji.

Jak leczy się hipotonię ortostatyczną?

Leczenie zależy od przyczyny i nasilenia objawów i obejmuje zarówno metody niefarmakologiczne (w tym fizjoterapię), jak i farmakoterapię.

Interwencje niefarmakologiczne:

• odstawienie leków mogące wywoływać hipotonię ortostatyczną,
• powolne wstawanie i zmiana pozycji ciała,
• zwiększenie spożycia płynów i soli (jeśli nie ma przeciwwskazań),
• unikanie długotrwałego stania (zwłaszcza podczas upałów),
• stosowanie łóżka z uniesionym wezgłowiem.

Farmakoterapia:

• Midodryna – od 2,5 mg p.o. 3 × dz., następnie stopniowo zwiększając dawkę do 10 mg 3 × dz.
• Droksydopa – rozpocznij od 100 mg p.o. 3 × dz., stopniowo zwiększając dawkę do 600 mg 3 × dz.
• Fludrokortyzon – od dawki 0,1 mg p.o. 1 × dz., stopniowo zwiększając dawkę do 0,2 mg 1 × dz.
• Pirydostygmina – 60 mg p.o. 1 × dz.
• Atomoksetyna – 18 mg p.o. 1 × dz.

Fizjoterapia:

• ćwiczenia poprawiające napięcie mięśni kończyn dolnych,
• stosowanie pończoch uciskowych w celu poprawy powrotu żylnego.

Kody ICD-10

Referencje:

1. ​Windak, A., Chlabicz, S., & Mastalerz-Migas, A. (2015). Medycyna rodzinna. Podręcznik dla lekarzy i studentów. Termedia.
2. Barylski, M., Rysz, J., & Banach, M. Orthostatic hypotension in the elderly-diagnosis and treatment.
3. ​Gajewski, P. (2024). Interna Szczeklika: Podręcznik chorób wewnętrznych. Medycyna Praktyczna.