Ginekomastia – problem estetyczny czy zdrowotny?

Ginekomastia to łagodny rozrost tkanki gruczołowej sutka u osób płci męskiej. Schorzenie objawia się powiększeniem gruczołu sutkowego, które może budzić obawy pacjentów przed nowotworem i wiązać się z wieloma problemami – przede wszystkim o charakterze psychicznym. Właściwa diagnostyka i postępowanie pozwala skutecznie odpowiedzieć na potrzeby pacjenta.

Rozrost tkanki gruczołowej piersi u mężczyzn

Ginekomastia pojawiać się może w każdym wieku. W około 45-50% przypadków ginekomastii u dorosłych można zidentyfikować patologiczną przyczynę. Należy również zaznaczyć, że może występować jako zjawisko fizjologiczne w okresach:

1. noworodkowym – u 65-90% chłopców, zwykle zanika przed 4. miesiącem życia;
2. pokwitaniowym – częstość występowania 50-60%; szczyt około 14. roku życia, a w ponad 90% przypadków ustępuje samoistnie w ciągu 24 miesięcy;
3. starzenia (po 50. roku życia) – częstość występowania różni się w zależności od źródła, sięgając nawet 60-70%.

Ginekomastia – przyczyny i mechanizm

Hiperplazja tkanki gruczołowej sutka jest wynikiem zachwiania równowagi pomiędzy działaniem estrogenów i androgenów na gruczoł sutkowy. W sposób pośredni na proliferację tkanek wpływają także prolaktyna (PRL), kortyzol oraz tyroksyna.

Ginekomastia może rozwinąć się w sytuacji:

1. wysokiego poziomu estrogenów, np. guzy jąder, nadnerczy i nowotwory produkujące hCG, otyłość, choroby wątroby, nadczynność tarczycy;
2. niskiego poziomu androgenów, np. zespół Klinefeltera, guzy, urazy, zapalenie jąder; chemio- lub radioterapia, guzy przysadki, choroby przewlekłe;
3. stosowania leków, np. kardiologicznych, przeciwwrzodowych, psychotropowych, hormonalnych, przeciwwirusowych, antyandrogenów, sterydów anabolicznych;
4. nadużywania substancji psychoaktywnych, np. alkohol, marihuana, heroina;
5. ekspozycji na estrogeny środowiskowe, tj. fitoestrogeny i ksenoestrogeny.

W około 25-50% przypadków rozpoznaje się ginekomastię idiopatyczną.

Jak rozpoznać ginekomastię? Objawy kliniczne i diagnostyka różnicowa

Diagnostyka ginekomastii jest oparta na wywiadzie klinicznym, ocenie fizykalnej oraz obrazowaniu – w tym USG sutków, jako badaniu pierwszego wyboru oraz mammografii i biopsji gruboigłowej w przypadku podejrzenia zmian złośliwych.

Wywiad lekarski

Ze szczególną uwagą należy przyjrzeć się czynnikom ryzyka, takim jak: 

1. otyłość, 
2. przyjmowane leki, 
3. objawy dodatkowe (często tkliwość i ból), 
4. występowanie ginekomastii u członków rodziny.

Badanie fizykalne sutka – ginekomastia a pseudoginekomastia (lipomastia)

Kluczowe jest badanie przedmiotowe, ponieważ schorzenie często bywa mylone z pseudoginekomastią (lipomastią), czyli nagromadzeniem tkanki tłuszczowej. W przypadku ginekomastii przy palpacji sutków tkanka gruczołowa jest twarda, spoista, ziarnista, często tkliwa i zlokalizowana koncentrycznie pod brodawką. Tkanka tłuszczowa jest bardziej miękka i rozlana. Ginekomastia jest zazwyczaj obustronna i może być asymetryczna, choć zdarzają się również zmiany jednostronne.

Należy pamiętać o ocenie palpacyjnej jąder. W uzasadnionych przypadkach, zwłaszcza przy wątpliwościach, rekomenduje się również USG jąder.

Badania dodatkowe

Badania biochemiczne pomogą w wykluczeniu chorób nerek, tarczycy i wątroby. Celem wykonania pełnej oceny hormonalnej należy jednak skierować pacjenta do poradni endokrynologicznej.

Powiększenie piersi u mężczyzny – postępowanie

Postępowanie w ginekomastii stanowi wyzwanie terapeutyczne i wymaga podejścia multidyscyplinarnego. Podstawą jest leczenie zachowawcze obejmujące:

1. przyjęcie postawy wyczekującej (watchful waiting) – zalecana w ginekomastii fizjologicznej oraz u dorosłych z negatywnymi wynikami badań;
2. eliminację potencjalnej przyczyny – zmiana lub odstawienie leków mogących wywoływać ginekomastię oraz leczenie chorób podstawowych;
3. wsparcie psychologiczne i dietetyczne – mające na celu poprawę jakości życia oraz modyfikację diety i redukcję masy ciała;
4. farmakoterapię – stosowany miejscowo testosteron lub dihydrotestosteron, z największą skutecznością we wczesnej fazie choroby; leczenie systemowe nie jest rekomendowane ze względu na wątpliwą skuteczność;
5. leczenie chirurgiczne – terapia z wyboru tylko u pacjentów z długotrwałą GM, która nie ustąpiła samoistnie lub po leczeniu farmakologicznym.

Podsumowanie

Ginekomastia to jednostka chorobowa, która nie tylko budzi zastrzeżenia kosmetyczne, ale może wiązać się z poważnymi komplikacjami zdrowotnymi. Niezdiagnozowana lub bagatelizowana prowadzi do powikłań somatycznych i psychicznych, obniżając znacząco jakość życia mężczyzn. Ze szczególną uwagą należy traktować pacjentów z ginekomastią pokwitaniową, których nie można stygmatyzować, lecz zaproponować wsparcie psychologa.