Co dalej z psychiatrią dziecięcą?

Pandemia COVID-19 dobitnie pokazała braki w opiece medycznej w Polsce. 8 marca na stronie NFZ  pojawiło się zalecenie dotycząca zawieszenia lub ograniczenia wykonywanych planowo świadczeń [1]. Można być pewnym, że spowoduje to obwinianie personelu medycznego przez pacjentów i kolejne zażalenia kierowane w stronę medyków. Brak dostępu do świadczeń zdrowotnych idzie w parze z zaburzeniami nastroju, a przedłużający się lockdown ma niewątpliwie negatywny wpływ na zdrowie psychiczne Polaków.  Jeszcze przed rozpoczęciem się pandemii WHO szacowało, że około 25% społeczeństwa  doświadczy w ciągu życia kryzysu psychicznego. Tymczasem w Polsce mamy obecnie najmniej lekarzy  psychiatrów przypadających na jedną osobę w całej Unii Europejskiej. [2]

Naprzeciw tym problemom wychodzi idea Centrów Zdrowia Psychicznego i terapii środowiskowej.  Temat ten po raz kolejny został poruszony przez kolektyw DziałajdlaPsyche. Tym razem spotkanie,  dotyczyło reformy dla dzieci i młodzieży, a gościniami tego wydarzenia były:

• Iwona Szmajduch-Pyzik - dyrektor Zespołu Szkół Specjalnych w Centrum Pediatrii im. Jana Pawła II w Sosnowcu oraz przy Ośrodku Terapii Nerwic dla Dzieci i Młodzieży w Orzeszu, 
• Kamila Lenkiewicz - psycholog, specjalista psychologii klinicznej, psychoterapeuta systemowy z wieloletnim doświadczeniem i stażem klinicznym w pracy z dziećmi, młodzieżą i rodzinami
• prof. Małgorzata Janas-Kozik - specjalista psychiatrii dzieci i młodzieży, specjalista psychoterapii dzieci i młodzieży, specjalista pediatrii, pełnomocnik MZ ds. reformy psychiatrii dzieci i młodzieży. Kierownik Katedry Psychiatrii i Psychoterapii Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach, kierownik Oddziału Klinicznego Psychiatrii i Psychoterapii Wieku Rozwojowego Śląskiego Uniwersytetu Medycznego posadowionego w Centrum Pediatrii im. Jana Pawła II w Sosnowcu Sp. z o.o.

W latach 2009-2019 ponad dwukrotnie zwiększyła liczba osób poniżej 18 roku życia, która potrzebuje pomocy psychologicznej 

Niezaspokojone potrzeby społeczeństwa i nierównomierny rozkład podmiotów, które udzielały  wsparcia dzieciom, zmusiły do spotkania specjalistów i dyskusji dotyczącej reformy psychiatrii dzieci i młodzieży. Wprowadzanie nowego modelu ochrony zdrowia psychicznego ruszyło w kwietniu 2020 roku. [2] 

– Jest to reforma systemowa, przebiegająca ewolucyjnie i zachowująca wszystkie ośrodki, które już są  w Polsce. Nie burzy dotychczasowego dorobku, tworzy na bazie starego. Nie ma takiego państwa na  świecie, gdzie lecznictwo opiera się na leczeniu szpitalnym, bo jest to nie do udźwignięcia, nawet  przez najbogatsze państwa. – mówi prof. Małgorzata Janas-Kozik, pełnomocnik Ministra Zdrowia ds.  reformy psychiatrii dzieci i młodzieży. 

Reforma prowadzona jest dwutorowo i opiera się na zmianie sposobu udzielania świadczeń oraz  szkoleniu i przygotowywaniu kadr wraz z utworzeniem nowych specjalizacji w dziedzinie ochrony  zdrowia – psychoterapia dzieci i młodzieży i psychologia kliniczna dzieci i młodzieży. Zakłada ona  również pomoc na trzech poziomach referencyjności. Pierwszy z nich stanowi ośrodek  środowiskowej opieki psychologicznej. Obecnie istnieje 139 miejsc świadczących pomoc z zakresie  psychoterapii i opieki psychologicznej. Kolejny poziom to centrum zdrowia psychicznego, które  udziela wsparcia psychiatrycznego (świadczenia ambulatoryjne), to tutaj znajduje się oddział dzienny  oraz fakultatywny hostel dla dzieci, które musiały być wyjęte z rodziny. Ostatni poziom stanowi  ośrodek wysokospecjalistycznej całodobowej opieki psychiatrycznej, który przyjmuje osoby w  sytuacji zagrożenia życia (istnieją 34 takie ośrodki). Do lekarzy psychiatrów mają trafiać osoby, które  faktycznie wymagają pomocy farmakologicznej.  

Należy spodziewać się, że w związku z pandemią COVID-19, przedłużającym się lockdownem i  prowadzeniem edukacji zdalnej liczba osób wymagających opieki jeszcze się  zwiększy. Dlatego tak ważna jest współpraca między specjalistami i szybki dostęp do opieki dla osób, które jej potrzebują. Stworzenie ogólnokrajowego,  kompleksowego systemu wydaje się być niezbędnym narzędziem, które skutecznie pomoże naszym  najmłodszym pacjentom.

Referencje

1. https://www.nfz.gov.pl/aktualnosci/aktualnosci-centrali/udzielanie-swiadczen-opieki-zdrowotnej w-zwiazku-z-zapobieganiem-przeciwdzialaniem-i-zwalczaniem-covid-19-zalecenia,7940.html (ostatni dostęp: 12.03.2021)
2. https://czp.org.pl/index.php/course/raport-o-kondycji-systemu-zdrowia-psychicznego-w-polsce-rozwoju-pilotazu-centrow-zdrowia-psychicznego-i-postulatach-zwiazanych-z-troska-o-zdrowie-psychiczne/ (ostatni dostęp: 12.03.2021)
3. https://www.gov.pl/web/zdrowie/informacja-o-aktualnym-stanie-prac-nad-reforma-w-systemie ochrony-zdrowia-psychicznego-dzieci-i-mlodziezy (ostatni dostęp: 12.03.2021)