Co oznacza R0, R1 i R2 w kontekście doszczętności resekcji nowotworu?

Ocena doszczętności zabiegu chirurgicznego w onkologii jest jednym z kluczowych elementów decydujących o rokowaniu pacjenta i dalszym postępowaniu terapeutycznym. W raportach histopatologicznych oraz opisach operacji często pojawiają się skróty R0, R1 i R2, odnoszące się do tzw. radykalności resekcji. Choć pojęcia te są powszechnie używane przede wszystkim w chirurgii onkologicznej, ich znaczenie powinno być dobrze znane również lekarzom innych specjalności.

R0 – resekcja doszczętna mikroskopowo

Resekcja R0 oznacza, że nowotwór został usunięty w całości, a marginesy chirurgiczne są wolne od komórek nowotworowych w badaniu mikroskopowym. To sytuacja najbardziej pożądana, ponieważ daje największą szansę na trwałe wyleczenie lub długotrwałą kontrolę choroby.

W praktyce oznacza to, że podczas zabiegu pozostawiono wokół guza odpowiedni margines zdrowych tkanek, a w badaniu histopatologicznym potwierdzono brak nacieku nowotworowego w linii cięcia.

R1 – resekcja niedoszczętna mikroskopowo

Resekcja R1 to sytuacja, w której guz został usunięty makroskopowo w całości, ale w badaniu histopatologicznym stwierdza się obecność komórek nowotworowych w marginesie resekcji. Oznacza to, że pozostawiono mikroskopowe ogniska nowotworu.

W praktyce klinicznej taki wynik wymaga najczęściej dodatkowego leczenia adjuwantowego (uzupełniającego), np. radioterapii lub chemioterapii. Dla pacjenta informacja o R1 nie oznacza od razu braku szans na wyleczenie, ale wiąże się z większym ryzykiem nawrotu miejscowego.

R2 – resekcja makroskopowo niedoszczętna

Resekcja R2 to sytuacja, w której zespół chirurgiczny nie był w stanie usunąć całego guza, przez co pozostawiono wyraźnie widoczne ogniska nowotworowe. Może to wynikać z większego niż wynikałoby to z badań obrazowych miejscowego zaawansowania, naciekania struktur krytycznych (np. dużych naczyń, nerwów, kręgosłupa) lub uogólnienia choroby.

W tej sytuacji zabieg ma często charakter paliatywny – służy zmniejszeniu masy guza, złagodzeniu objawów (np. bólu, krwawienia, niedrożności), ale nie daje szans na całkowite wyleczenie. Dalsze leczenie opiera się zwykle na systemowej terapii onkologicznej lub radioterapii.

Dlaczego rozróżnienie R0, R1 i R2 jest tak istotne?

1. Rokowanie pacjenta – R0 wiąże się z najlepszymi wynikami przeżycia, podczas gdy R1 i R2 oznaczają większe ryzyko nawrotu.
2. Planowanie dalszego leczenia – informacja o statusie resekcji wpływa na decyzję o konieczności leczenia uzupełniającego.
3. Wspólny język w onkologii – skróty R0, R1 i R2 są elementem międzynarodowych klasyfikacji i pozwalają na jednoznaczne komunikowanie wyników leczenia.
4. Zrozumienie dla lekarzy spoza onkologii – lekarze POZ czy interniści, widząc w dokumentacji pacjenta informację „R1”, mogą od razu wyciągnąć wniosek, że ryzyko wznowy jest istotne i pacjent powinien być objęty szczególnym nadzorem.

Kody ICD-10

Referencje

1. Wittekind, C., Compton, C., Quirke, P., Nagtegaal, I., Merkel, S., Hermanek, P., & Sobin, L. H. (2009). A uniform residual tumor (R) classification: integration of the R classification and the circumferential margin status. Cancer, 115(15), 3483–3488. https://doi.org/10.1002/cncr.24320