Wyszukaj w publikacjach
Posłowie Lewicy domagają się zniesienia lekarskiej klauzuli sumienia. Wnieśli do Sejmu projekt nowelizacji ustawy o zawodzie lekarza. Według nich nowelizacja uchroni pacjentki od groźby utraty zdrowia lub życia w imię indywidualnych przekonań lekarzy. Zmian, choć mniej radykalnych, chcą też posłowie Koalicji Obywatelskiej.
Klauzula sumienia jest związana z prawem lekarza do odmowy udziału w świadczeniu usług medycznych, które są sprzeczne z jego przekonaniami moralnymi lub religijnymi. Oznacza to, że lekarz może odmówić wykonania określonego zabiegu, przepisania pewnych leków lub udzielenia określonych porad medycznych, jeśli są one w sprzeczności z jego sumieniem lub przekonaniami. Klauzula sumienia zawarta w art. 39 ustawy z 5 grudnia 1996 r. o zawodzie lekarza i lekarza dentysty, stanowi, że "lekarz może powstrzymać się od wykonania świadczeń zdrowotnych niezgodnych z jego sumieniem, z zastrzeżeniem art. 30, z tym, że ma obowiązek odnotować ten fakt w dokumentacji medycznej". Nie zawsze jednak można skorzystać z klauzuli. Lekarz musi udzielić pomocy lekarskiej w każdym przypadku, gdy zwłoka w jej udzieleniu mogłaby spowodować niebezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia.
Po śmierci ciężarnej kobiety w szpitalu w Nowym Targu, politycy Lewicy uważają, że konieczne są zmiany, by do podobnych zdarzeń nie dochodziło w przyszłości i proponują uchylenie z ustawy art. 39. Według posłów, niektórzy lekarze, powołując się na klauzulę sumienia, odmawiają swoim pacjentom udzielenia świadczenia, lekceważąc wymogi ustawowe. Ich zdaniem, powoływanie się na klauzulę sumienia zbyt często prowadzi do ograniczenia prawa pacjenta do świadczeń, co, jak podkreślają w uzasadnieniu politycy, stoi w sprzecznością z Konstytucją.
Co więcej, na klauzulę sumienia powołują się całe podmioty lecznicze, wbrew stanowiskom Komitetu Bioetyki przy Prezydium PAN nr 4/2013 i Ministerstwa Zdrowia. Klauzula sumienia jest interpretowana rozszerzająco jako możliwość arbitralnej odmowy gwarantowanego świadczenia zdrowotnego w każdym przypadku
– piszą posłowie.
Ich zdaniem należy przeciwdziałać coraz częściej powtarzającym się sytuacjom, w których pacjentki i pacjenci padają ofiarami tego zapisu.
Nadużywanie przepisu art. 39 skutkuje pozostawieniem pacjentek bez należytej pomocy. Sprowadza to na nie ryzyko długotrwałego cierpienia, stanowi zagrożenie dla ich zdrowia, a w kilku przypadkach doprowadziło już do śmierci pacjentek. Każdy człowiek ma niezbywalne prawo do własnych przekonań. Jednakże każdy, kto chce wykonywać zawód lekarza, przechodzi przez długi i skomplikowany proces studiów, po których to dokonuje wyboru specjalizacji. Znając specyfikę każdej z nich, może wybrać taką, która nie będzie go stawiała w konflikcie między wykonywaniem obowiązków a przekonaniami lub wierzeniami. Wybierając specjalizację położnictwo czy ginekologię, przyszły specjalista ma świadomość, z jakimi problemami – poronieniem, śmiercią płodu, koniecznością przerwania ciąży – może się spotkać. Sumienie może determinować drogę wyboru przyszłego zawodu. Nie może jednak usprawiedliwiać poszczególnych decyzji podejmowanych wbrew dobru pacjentek
– czytamy w uzasadnieniu posłów.
Koalicja Obywatelska: projekt ma zagwarantować pacjentom realizację świadczeń
Własny projekt zmian złożyła też Koalicja Obywatelska. Ich projekt ma zagwarantować pacjentom realizację świadczeń opieki zdrowotnej. Posłowie KO uważają, że przepisy trzeba doprecyzować, ponieważ stały się instrumentem politycznym nadużywanym przez lekarzy, szpitale czy instytucje w celu odmowy udzielenia podstawowych świadczeń medycznych.
– czytamy w uzasadnieniu.
Zdaniem posłów, powoływanie się lekarza na klauzulę sumienia bez ustawowego obowiązku wskazania pacjentce zastępczej lecznicy, w której zostałby przeprowadzony zabieg aborcji, jest dla kobiety jednoznaczne z brakiem możliwości uzyskania takiego świadczenia. Zgodnie z wniesionym projektem, przełożony lub kierownik lekarza odmawiającego wykonania świadczenia z uwagi na klauzulę sumienia miałby obowiązek wyznaczenia innego lekarza, który je wykona. Gdyby jednak wszyscy lekarze ze szpitala odmówili, przełożony musiałby niezwłocznie przekazać taką informację np. dyrektorowi szpitala, a ten pacjentowi, informując go, u którego lekarza lub w którym szpitalu w odległości nieprzekraczającej 50 km może uzyskać dane świadczenie. W sytuacji, gdyby zabieg ten nie został przeprowadzony we wskazanej lecznicy, szpital musiałby niezwłocznie zawiadomić Narodowy Fundusz Zdrowia. Wtedy to NFZ byłby zobowiązany niezwłocznie poinformować pacjenta o możliwościach w zakresie uzyskania świadczenia zdrowotnego.
Minister Zdrowia: niektórzy próbują zbić kapitał polityczny
Szef resortu zdrowia podczas konferencji prasowej wskazał, że klauzula sumienia wynika z Karty praw podstawowych Unii Europejskiej.
Karta przewiduje prawo każdego człowieka do odmowy wykonywania ze względów światopoglądowych różnych działań. Klauzula sumienia nie obowiązuje w przypadku zagrożenia życia i zdrowia pacjentek. Wokół kwestii przerywania ciąży niektórzy próbują zbić kapitał polityczny
– mówił Adam Niedzielski, Minister Zdrowia.
Naczelna Izba Lekarska także przypomniała na Twitterze, że klauzula sumienia nie obowiązuje w przypadku zagrożenia życia lub zdrowia pacjentek. Samorząd lekarski zadeklarował też, że "podejmie działania zmierzające do poprawy jakości i bezpieczeństwa opieki okołoporodowej, tak by przypadki zgonów okołoporodowych ograniczyć do minimum".
Prawnik: szanse na usunięcie art. 39 są niewielkie
– Kto może skorzystać z klauzuli sumienia?
Lekarze, dentyści oraz pielęgniarki i położne. Klauzula sumienia daje im możliwość powstrzymania się od wykonania świadczeń zdrowotnych niezgodnych z ich sumieniem z zastrzeżeniem sytuacji, gdy zwłoka w udzieleniu świadczeń mogłaby spowodować niebezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia pacjenta. Pozostałe zawody medyczne nie mogą się powoływać na klauzulę sumienia.
– Kiedy lekarz może powołać się na klauzulę sumienia?
Lekarz może powołać się na klauzulę sumienia w każdym przypadku, za wyjątkiem sytuacji, w której zwlekanie z udzieleniem świadczeń mogłoby spowodować niebezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia pacjenta.
– Jak powinna wyglądać odmowa wykonania świadczenia zdrowotnego z powołaniem się na klauzulę sumienia?
Odmowa wykonania świadczenia z powołaniem się na klauzulę sumienia powinna być udokumentowana wpisem w dokumentacji medycznej. Lekarz powinien wskazać przyczyny odmowy oraz podstawę prawną wynikającą z art. 39 ustawy zawodowej. Co więcej, lekarz wykonujący zawód na podstawie stosunku pracy albo w ramach służby ma także obowiązek uprzedniego powiadomienia na piśmie przełożonego.
– Posłowie Lewicy domagają się radykalnych zmian po ostatnich wydarzeniach, które miały miejsce w szpitalu w Nowym Targu, gdzie zmarła ciężarna pacjentka. Chcą zniesienia klauzuli sumienia. Czy są szanse, żeby usunąć artykuł 39?
W mojej ocenie nie ma możliwości, aby klauzula sumienia została całkowicie usunięta, gdyż ma ona swoje ugruntowanie nie tylko w prawie krajowym, czego wyrazem jest art. 39 Ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (Dz.U. 1997 nr 28 poz. 152 z późn. zm.), ale także w regulacjach unijnych - w Karcie Praw Podstawowych Unii Europejskiej. Co prawda art. 10 ust. 2 wskazuje na fakt, że to państwa członkowskie regulują korzystanie z prawa wolności sumienia w swojej legislaturze jednak w mojej ocenie całkowite zablokowanie możliwości korzystania z klauzuli zbyt mocno godzi w sferę sumienia będącą wartością chronioną konstytucyjnie.
– Co by się zmieniło dla lekarzy, dla pacjentów, gdyby rzeczywiście ten artykuł usunięto z ustawy?
W sytuacji całkowitego zlikwidowania przepisu art. 39, lekarz nie miałby prawa odstąpić od leczenia pacjenta w sytuacji, w której udzielenie świadczenia zdrowotnego stałoby w sprzeczności z jego poglądami. Hipotetycznie pacjent mógłby mieć większą dozę pewności co do faktu, że zaproponowane leczenie jest nieskrępowane światopoglądem lekarza udzielającego świadczeń. W niektórych przypadkach, brak możliwości zastosowania klauzuli sumienia dawałby rękojmię udzielania świadczeń zgodnie z najnowszą wiedzą medyczną.
Przeczytaj więcej o tym, czy atak na lekarzy ma szansę przyczynić się do zmiany prawa aborcyjnego.
Źródła
- sejm.gov.pl
