Zmiana definicji wolnego zawodu – jak to wpłynie na rozliczenia lekarzy?

Od 1 stycznia 2022 roku definicja wolnego zawodu nie obejmuje lekarzy, położnych, pielęgniarek, psychologów i fizjoterapeutów. Wykreślenie zawodu lekarza z definicji wolnego zawodu oznacza dla niektórych zmiany w rozliczaniu się z fiskusem. Samorząd lekarski jest przeciwny nieuznawaniu zawodu lekarza za wolny zawód. „To deprecjonowanie tego zawodu” – podkreśla Naczelna Rada Lekarska. 

1 stycznia 2022 r. weszły w życie przepisy ustawy z 29 października 2021 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw wprowadzające m.in. zmiany w art. 4 ust. 1 pkt 11 ustawy z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, definiującym dla potrzeb tej ustawy pojęcie wolnego zawodu. 

– Nowe brzmienie definicji ustawowej wolnego zawodu eliminuje z zakresu tego pojęcia wszystkie zawody medyczne, w tym również zawody lekarza i dentysty. Na taki zabieg legislacyjny nie ma zgody samorządu zawodowego lekarzy i lekarzy dentystów – czytamy w stanowisku NIL.

Jak podkreśla samorząd, „zawód lekarza i lekarza dentysty, obok takich zawodów jak np. adwokat czy radca prawny, jest jednym z zawodów, które ze względu na swą ugruntowaną specyfikę powinien być zawsze uznawany za wolny zawód”. 

„Za osobiste wykonywanie wolnego zawodu uważa się wykonywanie działalności pozarolniczej bez zatrudniania na podstawie umów o pracę, umów zlecenia, umów o dzieło oraz innych umów o podobnym charakterze, osób, które wykonują czynności związane z istotą danego zawodu” – taką definicję podaje znowelizowana z końcem minionego roku ustawa.

– Lista wolnych zawodów ujętych w niej jest długa i określa stanowiska, na których często, choć nie zawsze, podejmuje się pracę na umowie innej niż etat. Ważnym elementem jest, by działalność ta nie była wykonywana na rzecz osób prawnych tylko i wyłącznie na rzecz osób fizycznych-konsumentów – mówi mec. Kamila Cal-Całko, radca prawny z LEX-MEDYK Kancelaria Prawa Medycznego. 

Jak zaznacza NIL, to, co charakteryzuje i wyróżnia wolne zawody spośród innych, to przede wszystkim osobiste wykonywanie czynności o charakterze intelektualnym, wymagających wysokich kwalifikacji i kompetencji zawodowych oraz etycznych, a także samodzielność i niezależność w wykonywaniu zawodu, osobista odpowiedzialność za należyte wykonanie świadczenia (zarówno majątkowa, jak i korporacyjna), wymóg zachowania przez przedstawicieli danego zawodu tajemnicy zawodowej. Zdaniem NIL, wykonywanie zawodu lekarza odpowiada wszystkim tym wymogom, dlatego samorząd lekarski sprzeciwia się nieuznawaniu zawodu lekarza za wolny zawód.

– Jest to odbierane jako deprecjonowanie tego zawodu. Jeżeli intencją ustawodawcy była jedynie zmiana wysokości i formy opodatkowania określonych dochodów niektórych podatników (w tym wypadku lekarzy i lekarzy dentystów), to zamierzony efekt należało osiągnąć za pomocą innych metod zapisu treści ustawy, a nie poprzez wykreślanie zawodu lekarza i lekarza dentysty z definicji wolnego zawodu. Z całą pewnością zamierzony przez ustawodawcę cel podatkowy był możliwy do osiągnięcia przy pomocy innej techniki legislacyjnej, nie ingerującej w istotę definicji wolnego zawodu – podkreśla NIL. 

Jak rozlicza się lekarz?

Do końca grudnia 2021 r. lekarze, w ramach wolnego zawodu (indywidualne praktyki lekarskie) płacili podatek ryczałtowy w wysokości 17%. Natomiast usługi medyczne świadczone przez inne podmioty medyczne były opodatkowane stawką 15%. Wraz z Nowym Ładem, lekarzom i lekarzom dentystom, w ustawie o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne odebrano statut wolnego zawodu. I od stycznia tego roku stawkę ryczałtu obniżono do 14%. Według właśnie tej stawki będą rozliczali się lekarze i lekarze dentyści świadczący usługi osobiście oraz inne podmioty medyczne. 

Osoby wykonujące wolny zawód rozliczają się z urzędem skarbowym na tych samych zasadach, co osoby prowadzące własną działalność gospodarczą.

– Dodatkowo, część z nich może rozliczać się na zasadach uproszczonych (przez wielu uznawanych za preferencyjne): kartą podatkową lub ryczałtem. Jednak stosunkowo często to zwyczajnie się nie opłaca. Karta podatkowa w myśl przepisów Polskiego Ładu nie będzie dostępna – wyjaśnia mec. Kamila Cal-Całko.

Z początkiem 2022 roku możliwa jest zmiana formy opodatkowania, ale mimo wzrostu obciążeń, podatek liniowy dla wielu lekarzy będzie nadal najbardziej korzystny. Z początkiem 2022 r., oprócz podatku liniowego, lekarz ma do wyboru jedną z dwóch form opodatkowania:

- zasady ogólne według skali 17% i 32%

do 120 tys. zł podatek wynosi 17% - 5.100 zł (kwota zmniejszająca podatek),

powyżej 120 tys. zł – podatek wynosi 15.300 zł +32% powyżej 120.000 zł.

Dochody z działalności gospodarczej łączą się z dochodami z innych źródeł (np. umowa o pracę, umowa o dzieło i umowa zlecenie). 

- zryczałtowany podatek dochodowy w wysokości 14% przychodów.

Jest to korzystne rozwiązanie dla lekarzy, którzy nie wykazują wysokich kosztów prowadzenia działalności gospodarczej.

Od 01.01.2022 roku stawka ryczałtu została obniżona do 14%. Według tej stawki będą rozliczali się lekarze i lekarze dentyści świadczący usługi osobiście oraz inne podmioty medyczne.

Ile wyniesie składka zdrowotna? 

Jedną z kluczowych zmian w nowym systemie podatkowym jest wysokość i sposób rozliczania składki zdrowotnej. Reforma zakłada jej podwyższenie.

– Dla rozliczających się podatkiem liniowym składka wyniesie 4.9% dochodu i nie będzie jej można odliczyć. Przy ryczałcie, składka zdrowotna uzależniona jest od wysokości przychodów, natomiast przy podatku rozliczanym progresywnie wynosi 9% dochodów. Wysokość składki zdrowotnej będzie uzależniona od przychodów rocznych – wyjaśnia mec. Cal – Całko. 

Podstawa naliczania składki wynosi:

W przypadku przychodów do 60 tys. zł – 60% przeciętnego wynagrodzenia,

W przypadku przychodów do 300 tys. zł – 100% przeciętnego wynagrodzenia,

W przypadku przychodów powyżej 300 tys. zł – 180% przeciętnego wynagrodzenia. 

Kto skorzysta z karty podatkowej?

Zdaniem prawniczki, zmiana definicji wolnego zawodu, czyli wykreślenie z niej zapisów dotyczących braku możliwości wykonywania zawodu dla osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej albo na rzecz osób fizycznych dla potrzeb prowadzonej przez nie pozarolniczej działalności gospodarczej oznacza, że wielu lekarzy, którzy pracowali np. dla szpitali, nadal będzie miało możliwość skorzystania z karty podatkowej.

– Z karty podatkowej skorzystają tylko lekarze, którzy mieli do niej prawo w 2021 roku oraz spełnią ustawowe warunki do skorzystania z niej w 2022 roku. Możliwość opodatkowania kartą podatkową stracą: przedstawiciele zawodów medycznych (lekarz, lekarz dentysta, felczer, technik dentystyczny, pielęgniarka, położna, lekarz weterynarii) wykonujący działalność „na rzecz osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej albo na rzecz osób fizycznych dla potrzeb prowadzonej przez nie pozarolniczej działalności gospodarczej”. Przepis ten oznacza, że prawa do rozliczania się kartą podatkową nie będą mieli medycy na kontraktach, którzy zakładają własną działalność i wiążą się umową np. ze szpitalem lub przychodnią – wyjaśnia prawniczka. 

Podsumowując:

1. Lekarze, którzy prowadzą indywidualne praktyki i adresują swoje usługi bezpośrednio do pacjentów (nie zawierają kontraktów z przychodnią lub szpitalem), jeżeli w 2021 rozliczali się kartą podatkową, będą mogli nadal stosować tę formę opodatkowania

2. Ci, którzy w 2021 r. rozliczali podatek w innej formie, ale chcieliby przejść na kartę podatkową, nie będą mogli tego zrobić.

3. Lekarze pracujący na kontraktach i rozliczający się kartą podatkową będą musieli wybrać inną formę opodatkowania na 2022 r.

Podatnicy opodatkowani w formie karty podatkowej (opisani powyżej w punkcie 1) muszą zawiadomić urząd skarbowy o zmianach, jakie zaszły w stosunku do stanu faktycznego podanego w złożonym wniosku o zastosowanie opodatkowania w formie karty podatkowej, które:

• powodują utratę warunków do opodatkowania w formie karty podatkowej,
• mają wpływ na wysokość podatku dochodowego w formie karty podatkowej, a w szczególności o zmianach: w stanie zatrudnienia, miejsca prowadzenia działalności, rodzaju i zakresu prowadzonej działalności, liczby stanowisk na parkingu oraz liczby i rodzaju urządzeń przy prowadzeniu usług rozrywkowych, liczby godzin przeznaczonych na wykonywanie wolnego zawodu w zakresie ochrony zdrowia ludzkiego oraz wolnego zawodu w zakresie usług weterynaryjnych, liczby sprzedawanych posiłków domowych, liczby godzin sprawowania opieki domowej nad dziećmi i osobami chorymi, liczby godzin przeznaczonych na udzielanie lekcji;
• o likwidacji prowadzonej działalności.

– Ponadto, ustawodawca nakłada na podatników m.in. obowiązek związany z wystąpieniem okoliczności umożliwiających zmianę wysokości stawki podatku. Podatnik musi złożyć do urzędu skarbowego informację o zmianach we wniosku o zastosowanie karty podatkowej lub likwidacji prowadzonej działalności najpóźniej w terminie 7 dni od powstania okoliczności powodujących zmiany. Problematycznym z tego punktu widzenia może się więc wydawać informowanie o zmianach w przypadku zawodu lekarza, u którego zmiana liczby godzin pracy może mieć miejsce co miesiąc. Rodzi się pytanie, w jaki sposób liczyć termin 7 dni na poinformowanie o zmianie i jaka zmiana jest na tyle znacząca, aby uznać, że powinien on poinformować o prowadzeniu działalności w rozmiarach wskazujących na to, że miesięczne stawki podatku dochodowego w formie karty podatkowej, byłyby nieodpowiednie – mówi mec. Kamila Cal-Całko. 

Warunki, od których wystąpienia zależy możliwość korzystania przez podatnika z karty podatkowej, wskazane są u ustawie. 

Pytania od lekarzy - prawnik odpowiada 

– W jakim terminie lekarz powinien zawiadomić o wyborze formy opodatkowania w postaci karty podatkowej?

Odpowiedź mec. Kamila Cal-Całko, radca prawny z LEX-MEDYK Kancelaria Prawa Medycznego: Zgłoszenia właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego podatkowania w formie karty podatkowej podatnicy, dokonują na wniosku oznaczonym jako PIT-16 w terminie do 20 stycznia roku podatkowego, od którego podatnik chce rozpocząć opodatkowanie w tej formie. Jeśli w kolejnych latach lekarz będzie chciał korzystać z opodatkowania kartą podatkową, będzie zobowiązany do składania wniosku co roku.

– Lekarz pracujący na kontrakcie w szpitalu - miesięczne przychody są stałe, w tym roku rozlicza się wg karty podatkowej. Nie pracuje nigdzie prywatnie. Czy pracując tylko dla szpitala na kontrakcie będzie musiał od stycznia wrócić na inną formę opodatkowania?

Odpowiedź mec. Kamila Cal-Całko, radca prawny z LEX-MEDYK Kancelaria Prawa Medycznego: Wprowadzone zmiany wykluczają możliwość rozliczania się w formie karty podatkowej, jeżeli usługi świadczone są na rzecz innych podmiotów medycznych, bez względu na formę prawną tego podmiotu. Lekarz i lekarz-stomatolog będzie mógł rozliczać się w formie karty podatkowej, gdy będzie świadczył usługi medyczne wyłącznie na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej.