Zapalenie spojówek – co musisz wiedzieć o diagnostyce różnicowej?

Zapalenie spojówek jest jedną z najczęstszych dolegliwości narządu wzroku. W przebiegu choroby dochodzi do rozszerzenia naczyń krwionośnych błony śluzowej oka, co objawia się przekrwieniem i obrzękiem spojówki, nadmierną produkcją wydzieliny i łzawieniem. Jednocześnie podobne, niespecyficzne symptomy mogą pojawiać się w innych jednostkach chorobowych. Jak rozpoznać przyczynę zapalenia spojówek? Z jakimi schorzeniami należy je różnicować?

Etiologia zapalenia spojówek

Przyczyny zapalenia spojówek można podzielić na zakaźne i niezakaźne. Najczęstszym czynnikiem etiologicznym tej choroby są wirusy (około 80%), przeważnie adenowirusy lub rzadziej wirus półpaśca [1,2]. Wirusowe zapalenie spojówek zazwyczaj objawia się wodnistą wydzieliną z oka, łzawieniem i światłowstrętem. Zapalenie o etiologii bakteryjnej ma bardziej dramatyczny przebieg. Pacjenci skarżą się na obecność ropno-śluzowej wydzieliny, która czasem uniemożliwia im otwarcie oczu [1,3]. 

Tabela 1. Charakterystyka zapalenia spojówek ze względu na etiologię [1,2,3].

W rzadszych przypadkach zapalenie spojówek może być związane z chorobami, takimi jak zespół Sjögrena, choroba Kawasaki i zespół Stevensa-Johnsona. Niekiedy przyczyną dolegliwości mogą być również leki m.in. krople do oczu z antybiotykiem i miejscowe leki przeciwwirusowe [2].

Na co zwrócić uwagę w badaniu przedmiotowym i podmiotowym?

Zapalenie spojówek ma zazwyczaj charakter samoograniczający się i nie wymaga specjalistycznej konsultacji okulistycznej. ”Czerwone flagi” w zapaleniu spojówek obejmują: 

• umiarkowany lub silny ból oka,
• pogorszenie ostrości wzroku,
• wyraźnie widoczne zmiany rogówki (np. owrzodzenie rogówki, pęcherzyki),
• ból głowy,
• pogorszenie ostrości wzroku,
• zmiany kształtu źrenicy [3].

W historii choroby należy zwrócić uwagę na stosowanie soczewek kontaktowych, niedobory odporności i nawracające zapalenie spojówek, które mogą sugerować inną chorobę oczu. W takich przypadkach zalecana jest konsultacja okulistyczna.

Diagnostyka różnicowa

Zapalenie spojówek jest najczęstszą przyczyną zaczerwienienia oka, ale podobne objawy mogą występować w przebiegu innych schorzeń. Niektóre z nich niezdiagnozowane i nieleczone mogą doprowadzić nawet do utraty wzroku. 

Następujące choroby powinny być brane pod uwagę w diagnostyce różnicowej zapalenia spojówek [1,2,4]:

• Zespół suchego oka – dotyka aż 35% populacji,  w szczególności osoby noszące soczewki kontaktowe. Objawy obejmują uczucie pieczenia i obecności ciała obcego, ale zazwyczaj mają charakter przejściowy. Pogorszenie następuje przy długotrwałym czytaniu lub oglądaniu telewizji, co ma związek ze zmniejszoną częstością mrugania oraz w suchym, ciemnym i wietrznym środowisku [1,4].

• Jaskra – w przebiegu jaskry podwyższone ciśnienie wewnątrzgałkowe prowadzi do postępującego uszkodzenia nerwu wzrokowego. W badaniu należy zwrócić uwagę na rozszerzone źrenice, ból oka, rozmycie tęczówki i pogorszenie ostrości widzenia [1].
• Zapalenie tęczówki – często objawia się bólem oka, niewyraźnym widzeniem, światłowstrętem, zaczerwienieniem oka, a nawet ropniem [1].
• Wylew podspojówkowy – powoduje go pęknięcie drobnego naczynia krwionośnego zlokalizowanego w spojówce. Dodatkowo może wystąpić uczucie ciała obcego i łzawienie oraz zaczerwienienie oka [2].
• Zapalenie nadtwardówki – ma bardzo charakterystyczny przebieg o ostrym początku, obrzęk i naciek zapalny ograniczony jest do nadtwardówki, czasami występuje ból oka [2].
• Zapalenie tkanek oczodołu – cechuje się jednostronnym obrzękiem oka i rumieniem; 
• Zapalenie brzegów powiek – główne objawy to zaczerwienienie i obrzęk powiek, sklejenie się i łuszczenie brzegów powiek [4].
• Gradówka – grudka pod powieką, obrzęk całego oka, wypadanie rzęs, zaczerwienienie oka, wypadanie rzęs. Gradówka w przeciwieństwie do jęczmienia jest niebolesna [4].
• Jęczmień – łzawienie, ból i zaczerwienienie powieki [4].

Zapalenie spojówek jest bardzo częstą przypadłością i zazwyczaj nie wymaga konsultacji okulistycznej. Objawy, które sugerują rozpoznanie to zaczerwienienie oka, wydzielina, światłowstręt i łzawienie. W przypadku wystąpienia opisanych wyżej “czerwonych flag”, a zwłaszcza bólu i pogorszenia ostrości wzroku, należy zalecić konsultację specjalisty.