Cukrzyca ciążowa – jak zapobiec powikłaniom u płodu?

Cukrzyca ciążowa (GDM, gestational diabetes mellitus) to jedno z najczęstszych powikłań metabolicznych ciąży. Choć zwykle ustępuje po porodzie, może mieć istotny wpływ na zdrowie płodu. 

Wideo

ABC w prowadzeniu cukrzycy ciążowej

Sprawdź

Kiedy rozpoznać GDM?

Zgodnie z aktualnymi wytycznymi Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego oraz rekomendacjami Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), każda kobieta w ciąży powinna zostać poddana przesiewowemu badaniu OGTT (75 g glukozy) między 24. a 28. tygodniem ciąży. U kobiet z grup ryzyka – otyłość, dodatni wywiad rodzinny, PCOS, urodzenie dziecka >4000 g – test należy rozważyć wcześniej. 

Rozpoznanie GDM stawia się, jeśli jeden z poniższych parametrów zostaje przekroczony:

• glikemia na czczo ≥92 mg/dl,
• po 1 godz. ≥180 mg/dl,
• po 2 godz. ≥153 mg/dl.

Postępowanie terapeutyczne

Po rozpoznaniu GDM należy zalecić pacjentce modyfikację stylu życia jako podstawowy element terapii niefarmakologicznej.

Zalecenia dietetyczne:

• 3 główne posiłki i 2–3 przekąski dziennie,
• 40–45% energii z węglowodanów, rozłożone równomiernie w ciągu dnia,
• wykluczenie soków, cukrów prostych i żywności wysoko przetworzonej.

Aktywność fizyczna:

• Regularna, umiarkowana aktywność dostosowana do stanu klinicznego (np. codzienne spacery).

Farmakoterapia:Jeśli po 1–2 tygodniach leczenia dietą i aktywnością fizyczną nie dochodzi do uzyskania prawidłowych wartości glikemii, należy rozpocząć insulinoterapię. Doustne leki hipoglikemizujące nie są rekomendowane w leczeniu GDM.

Zapobieganie powikłaniom u płodu

Cukrzyca ciążowa wiąże się z istotnym ryzykiem powikłań wewnątrzmacicznych i okołoporodowych, takich jak makrosomia, dystocja barkowa, hipoglikemia noworodkowa czy hiperbilirubinemia. Dodatkowo, nieprawidłowe wyrównanie glikemii w ciąży może przyczyniać się do tzw. programowania metabolicznego, zwiększając u potomstwa ryzyko rozwoju otyłości i cukrzycy typu 2 w życiu dorosłym.

W tym kontekście kluczowe są:

• systematyczne monitorowanie glikemii (na czczo i 1 godz. po posiłkach) oraz analiza wyników samokontroli glikemii prowadzonej przez pacjentkę;
• ocena i nadzorowanie przyrostu masy ciała ciężarnej zgodnie z wytycznymi Institute of Medicine (IOM), w zależności od BMI sprzed ciąży;
• pomiar ciśnienia tętniczego oraz ocena białkomoczu przy każdej wizycie – szczególnie u pacjentek z grupy ryzyka stanu przedrzucawkowego;
• edukacja pacjentki w zakresie diety, samokontroli glikemii oraz znaczenia regularnej aktywności fizycznej;
• opieka ginekologiczno-położnicza w celu dalszego monitorowania rozwoju płodu, w tym wykonania badań ultrasonograficznych: biometrii płodu, oceny przepływów dopplerowskich i objętości płynu owodniowego;
• współpraca z diabetologiem w przypadkach niewyrównanej glikemii, konieczności wdrożenia insulinoterapii lub wątpliwości diagnostyczno-terapeutycznych.

W przypadku stwierdzenia czynników ryzyka powikłań (np. nadmierny wzrost płodu, NTG, trudności w wyrównaniu glikemii), konieczne jest skierowanie pacjentki do ośrodka o wyższym stopniu referencyjności, gdzie możliwa będzie kompleksowa opieka interdyscyplinarna i planowanie porodu.

Postępowanie okołoporodowe i poporodowe

Decyzja o terminie i sposobie zakończenia ciąży powinna być podejmowana indywidualnie, uwzględniając kontrolę glikemii, masę płodu i stan ogólny pacjentki. 

Po porodzie u większości kobiet glikemia się normalizuje, jednak konieczne jest wykonanie testu OGTT 6–12 tygodni po zakończeniu ciąży. Ze względu na wysokie ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2 (do 50% w ciągu 10 lat), wskazane są dalsze kontrole co 1–3 lata.