Wyszukaj w poradnikach

Zaloguj sięDołącz do nas!
Spis treści

Dysfunkcje seksualne

Niezdolność do czerpania satysfakcji z interakcji seksualnych
100%

Krótka teoria

Dysfunkcje seksualne to niezdolność do udziału lub czerpania satysfakcji z interakcji seksualnych zgodnie z własnymi oczekiwaniami, która powtarza się i utrzymuje przez dłuższy czas. Są one podgrupą zaburzeń seksualnych obok zaburzeń identyfikacji płciowej i zaburzeń preferencji seksualnych. Zaburzenia funkcji seksualnych można podzielić zgodnie z fazą reakcji seksualnej, której dotyczy dysfunkcja:

  • Pożądanie
    • Zaburzenia popędu seksualnego (zmniejszenie lub zwiększenie)
  • Podniecenie
    • Zaburzenia erekcji lub nawilżenia 
  • Przeżywanie orgazmu
    • Opóźnienie lub brak orgazmu 
    • Przedwczesny lub opóźniony wytrysk 
  • Zaburzenia związane z odczuwaniem bólu
    • Pochwica 
    • Dyspareunia 

Mogą dotyczyć zarówno kobiet, jak i mężczyzn. Dysfunkcje są zwykle objawem choroby organicznej (np.: cukrzycą), zaburzeń hormonalnych, neurologicznych, psychologicznych lub psychiatrycznych.

Wywiad

  • Czy objawy pojawiły się nagle czy rozwijały się stopniowo i nasiliły w ostatnim okresie? Czy pacjent wiąże początek objawów z konkretną sytuacją? - dysfunkcja seksualna, która pojawiła się nagle może mieć podłoże psychogenne, natomiast zaburzenia, które są objawem innej choroby nasilają się z czasem; wyjątkiem są uszkodzenia nerwów w trakcie zabiegów chirurgicznych lub inne uszkodzenia powstałe w wyniku wypadków, urazów lub w trakcie porodu;
  • Czy partner / partnerka jest usatysfakcjonowana współżyciem? Jak w tej chwili układa się związek? - dysfunkcje mogą być także związane z nieadekwatnym zachowaniem lub dezaprobatą partnera, konieczna jest wtedy konsultacja psychologa, psychoterapeuty lub psychologa seksuologa, dodatkowo dysfunkcja seksualna może być spowodowana innymi problemami w związku;
  • Jakie leki pacjent przyjmuje? 
    • Zaburzenia erekcji mogą być związane z przyjmowaniem: leków hipotensyjnych, inhibitorów pompy protonowej (IPP), statyn, fibratów, Inhibitorów alfa-reduktazy (finasteryd), testosteronu, sterydów anabolicznych, leków przeciwdepresyjnych i przeciwpsychotycznych;
  • Czy pacjent prezentuje objawy depresji? Czy odczuwa zwiększony poziom stresu w ostatnim czasie? Czy pacjent wiąże początek zaburzeń z konkretnym wydarzeniem? Czy pacjent odczuwa lęk przed inicjacją seksualną? Czy pacjent ma obniżoną samoocenę? - odpowiedź twierdząca może sugerować psychiatryczne lub psychogenne podłoże problemów;
  • Czy pacjent był ofiarą gwałtu lub molestowania seksualnego? - dodatni wywiad, może sugerować psychiatryczne lub psychologiczne podłoże dysfunkcji. U kobiet przewlekły zespół bólowy miednicy mniejszej może rozwijać się na podłożu wcześniejszego molestowania seksualnego lub gwałtu;
  • Jaka jest płeć pacjenta? - przyczyny dysfunkcji seksualnych różnią się u obu płci, dodatkowo, by zdiagnozować dysfunkcję seksualną u kobiet wprowadzono ramy czasowe - muszą pojawiać się w co najmniej 75% przypadkach przez minimum 6 miesięcy; w przypadku dysfunkcji seksualnych u mężczyzn nie wprowadzono minimalnego czasu trwania objawów;
  • Czy w poprzednich związkach/relacjach/stosunkach pojawiały się podobne problemy? - brak problemów w poprzednich relacjach może świadczyć o niedopasowaniu seksualnym partnerów, zaburzonej relacji i wskazywać na podłoże psychogene;
  • Czy pacjent choruje przewlekle? - choroby układu sercowo - naczyniowego i cukrzyca są związane z zaburzeniami erekcji; nadczynność tarczycy może powodować dysfunkcję seksualną u kobiet;

Kobiety

  • W jakim pacjent jest wieku? - kobiety po menopauzie są bardziej narażone na dysfunkcje seksualne związane z hipoestrogenizmem (suchość, dyspareunia, obniżenie libido); 
  • Jakie dokładnie pacjent zgłasza objawy?
    • spadek libido - często związany z nasilonym stresem, zmęczeniem lub spadkiem poziomu estrogenów;
    • suchość pochwy - także związana z obniżeniem poziomu estrogenów;
    • ból w trakcie stosunku (dyspareunia);
  • Jakie leki pacjent przyjmuje? 
    • Zmniejszenie libido może być spowodowane przyjmowaniem benzodiazepin;
    • Opóźnienie orgazmu jest związane z przyjmowaniem SSRI; 
  • Czy ból jest odczuwany bardziej na zewnątrz czy głębiej w brzuchu? - ból zewnętrzny wskazuje na problem w okolicy zewnętrznych narządów płciowych (np.: kontaktowe zapalenie skóry, uogólniona vulvodynia, natomiast ból wewnętrzny może sugerować endometriozę lub zaburzenia narządów wewnętrznych;
  • Czy pacjentka była w ciąży? Ile porodów nastąpiło drogą naturalną? - uszkodzenia strukturalne związane z porodem mogą być przyczyną zaburzeń; 
  • Czy miesiączka jest regularna? - zaburzenia cyklu często są objawem nierównowagi hormonalnej organizmu, co może także przyczyniać się do dysfunkcji seksualnej; 

Mężczyźni

  • W jakim pacjent jest wieku? -zaburzenia erekcji są częstsze u starszych pacjentów, natomiast przedwczesny wytrysk jest najczęstszą dysfunkcją seksualną u pacjentów poniżej 40 r.ż.;
  • Jakie dokładnie pacjent zgłasza objawy?
    • spadek libido - spadek libido jest związany z obniżeniem poziomu testosteronu;
    • przedwczesna ejakulacja - najczęściej o podłożu psychogennym, by ją rozpoznać konieczne jest spełnienie warunków: ejakulacje w ciągu minuty od początku penetracji, powtarzający się brak kontroli nad opóźnieniem ejakulacji i zwiększony poziom stresu z tego powodu;
    • ból i zniekształcenie prącia - może sugerować chorobą Peyroniego;
  • Jakie leki pacjent przyjmuje? 
    • Zaburzenia erekcji mogą być związane z przyjmowaniem: leków hipotensyjnych, inhibitorów pompy protonowej (IPP), statyn, fibratów, Inhibitorów alfa-reduktazy (finasteryd), testosteronu, sterydów anabolicznych, leków przeciwdepresyjnych i przeciwpsychotycznych;
  • Czy pojawiają się nocne i poranne erekcje? - obecność nocnych i porannych erekcji może sugerować dysfunkcje o podłożu psychogennym i w zasadzie wyklucza przyczynę neurologiczną lub naczyniową;
  • Czy przedwczesna ejakulacja to nowy problem, czy występowała od zawsze? - nowy problem może sugerować konieczność pogłębienia diagnostyki i pogłębienie wywiadu w kierunku niedawnych przeżyć pacjenta;

Ocena kliniczna pacjenta

Obowiązuje ogólne badanie internistyczne, jednak wywiad powinien dać wskazówki, które układy należy zbadać ze szczególną uważnością.

  1. Stan ogólny pacjenta - ocena parametrów życiowych m.in. ciśnienie, tętno na tętnicach obwodowych - brak wyczuwalnego tętna na tętnicach kończyn dolnych może świadczyć o uogólnionej miażdżycy naczyń;
  2. Badanie neurologiczne 
    • zaburzenia czucia lub obniżenie siły mięśni kończyn - sugerują neurologiczne podłoże dysfunkcji,
    • ocena pola widzenia - niedowidzenie połówkowe boczne wskazuje na obecność guza przysadki;
  3. Ocena układu moczowego i narządów płciowych:
    • okolice cewki moczowej - zaczerwienienie lub obecność wycieku z cewki może sugerować zakażenie układu moczowego,
    • skóra i węzły chłonne - obecność zmian skórnych, powiększonych węzłów chłonnych może być związane z zakażeniem chorobą weneryczną,
    • ocena jąder - zmniejszone mogą być związane z hipogonadyzmem, bolesne przy palpacji sugerują zapalenie jądra lub najądrzy, obecność litych mas obliguje do diagnostyki w kierunku nowotworu jądra,
    • ocena prącia - grudki, stwardnienia i zniekształcenie prącia sugerują chorobę Peyroniego,
    • badanie punktów bólowych przy pomocy zwilżonego wacika - w celu ustalenia czy ból jest punktowy czy uogólniony i czy w punktach bólowych widoczne są dodatkowe zmiany,
    • ocena warg sromowych, ujścia pochwy i cewki moczowej - poszukiwanie guzków, blizn po urazach, przetok, wad wrodzonych - obecność wad strukturalnych może być przyczyną dyspareunii lub objawem choroby stanowiącej podłoże dysfunkcji; porcelanowo białe zmiany grudkowe, stwardnienia, hiperkeratoza - może sugerować liszaj twardzinowy, 
  4. Ocena dojrzałości płciowej pacjenta - obecności owłosienia typowego dla płci, ocena gruczołów piersiowych u kobiet, ginekomastia, rozłożenie tkanki tłuszczowej typowej dla płci - zaburzenia trzeciorzędowych cech płciowych sugerują endokrynologiczne podłoże dysfunkcji seksualnej

UWAGA! CZERWONA FLAGA!

  • pacjent nie czuje się bezpiecznie ze swoim obecnym partnerem seksualnym - dysfunkcji seksualnych może rozwinąć się na podłożu przemocy-  pacjent przyzna, że nie czuje się bezpiecznie należy natychmiast zaoferować pomoc i przystąpić do wypełnienia druku A (Niebieskiej karty);
  • występowanie krwawień międzymiesiączkowych, plamień lub upławów - krwawienia lub plamienia niezwiązane z miesiączką mogą sugerować proces nowotworowy, natomiast upławy są związane z infekcją - należy natychmiast skierować pacjentkę do ginekologa;
  • brak tętna na kończynach dolnych, nogi chłodne, blade - mogą wskazywać na zaawansowany proces miażdżycowy - potrzebna jest pilna konsultacja z chirugiem naczyniowym;
  • w przypadku podejrzenia zaburzeń depresyjnych, lękowych - należy zaproponować konsultację psychiatryczną lub pomoc psychologiczną 
  • dodatni wywiad w kierunku molestowania seksualnego, napaści seksualnej lub gwałtu - konieczne jest zaoferowanie wsparcia, pomocy prawnej oraz konsultacji psychologicznej
  • zmiany lite w obrębie jądra wyczuwane w badaniu palpacyjnym jądra - sugerują proces nowotworowy - należy pilnie rozpocząć diagnostykę w kierunku raka jądra, wystawić kartę DILO i skierować pacjenta do urologa

Postępowanie diagnostyczne

W trakcie postępowania diagnostycznego należy ocenić, czy dysfunkcje seksualne pojawiają się na podłożu choroby organicznej organizmu, czy są spowodowane zaburzeniami psychogennymi. Równolegle do diagnostyki obrazowej i laboratoryjnej wskazana jest konsultacja specjalisty seksuologa. 

Ocena pacjenta przy użyciu Kwestionariusza oceny życia płciowego IEF5 w przypadku mężczyzn lub Kwestionariusza Female Sexual Function Index (FSFI) w przypadku kobiet.

Kobiety:  Dysfunkcje seksualne u kobiet rzadko są związane z zaburzeniami możliwymi do wykrycia dzięki badaniom laboratoryjnym. Stąd ich rutynowe wykonywanie nie jest zalecane, chyba, że wywiad lub badanie przedmiotowe wskazuje na potencjalną przyczynę zaburzeń.

  • Wykonanie USG przezpochwowego może dostarczyć informacji na temat pozycji i zgięcia macicy, obecności wad strukturalnych, torbieli i mięśniaków.

Mężczyźni: 

  • Badania laboratoryjne
    • Ogólne: morfologia, CRP, sód, potas, AST, ALT, ALP,  lipidogram, kreatynina, glukoza, HbA1c, TSH, BOM;
  • Ocena ryzyka sercowo naczyniowego: EKG, Echo serca. Ponieważ aktywność seksualna zwiększa ryzyko incydentów sercowo - naczyniowych należy przeprowadzić diagnostykę w celu wykluczenia niezdiagnozowanej wcześniej choroby.

Zalecenia

W przypadku organicznego podłoża dysfunkcji seksualnych konieczne jest wdrożenie leczenia przyczynowego m.in. depresji, nadciśnienia tętniczego, zaburzeń lipidowych, cukrzycy, endometriozy, niewydolności przepony moczowo-płciowej. W przypadku chorób ginekologicznych lub poziomu skomplikowania wykraczającego poza zakres świadczeń lekarza POZ, leczenie jest prowadzone przez odpowiednich specjalistów.

Kobiety:

  • Wskazana jest konsultacja psychologa lub seksuologa,
  • Wskazana jest umiarkowana aktywność fizyczna.
  • Dyspareunia i suchość (konieczna konsultacja ginekologiczna, leczenie jest wdrażane przez lekarza specjalistę)
    • Stosowanie estrogenów miejscowych i lubrykantów,
    • FDA zarejestrowała doustny lek zmniejszający atrofię zewnętrznych narządów płciowych, selektywny modulator receptora estrogenowego -  Ospemifen (lek niedostępny w Polsce).
  •  Spadek libido lub zaburzenie orgazmu 
    • W miarę możliwości odstawienie leków zmniejszających libido, opóźniających orgazm.

Mężczyźni:

  • Zaburzenia erekcji: 
    • W miarę możliwości zmiana leków przyczyniających się do zaburzeń erekcji.
    • Stosowanie inhibitorów fosfodiesterazy 5: tadalafil, sildenafil. W przypadku włączenia tych leków do terapii należy zapoznać się z ChPL produktu i upewnić się, że pacjent nie posiada przeciwwskazań do ich stosowania. 
    • Użycie aparatów próżniowych w celu osiągnięcia erekcji,
    • W ostateczności można skorzystać z metod inwazyjnych: wstawienie implantu lub rewaskularyzacja,
    • Badania pokazują, że umiarkowana aktywność fizyczna przyczynia się do zmniejszenia zaburzeń erekcji i zwiększa jakość życia,
    • Konieczne jest zaprzestanie palenia i korzystania z innych używek.
  • Przedwczesny wytrysk: 

Przykładowa wizyta

Wywiad

58 - letni mężczyzna zgłasza się do lekarza POZ w związku z narastającymi zaburzeniami erekcji. Problem pojawił się po raz pierwszy dwa lata temu, na początku sporadycznie, jednak nasilił się w ostatnich 2 miesiącach. Jego erekcja poranna także nie jest tak silna, jak kiedyś. Pacjent prowadzi siedzący tryb życia. Dodatkowo zgłasza ciągłe uczucie zmęczenia. Nie pamięta kiedy ostatni raz był u lekarza, nie przyjmuje żadnych leków, neguje choroby przewlekłe. Oboje rodzice już nie żyją, mama obciążona, chorowała na cukrzycę, nadciśnienie, przebyła 2 zawały serca.  Alkohol spożywa okazjonalnie, papierosy rzucił ok 2 lata temu, wcześniej palił 1 paczkę dziennie przez 20 lat. Małżonka jest zdrowa, czerpie satysfakcję z ich życia seksualnego, jednak ostatnio zaczyna się niecierpliwić problemami męża.

Badanie przedmiotowe

Stan ogólny dobry. Pacjent z kontaktem słowno-logicznym zachowanym. Temp 36,8 st. C. Skóra czysta, bez wykwitów, prawidłowo ucieplona. Gardło blade, migdałki bez nalotów, śluzówki różowe. Węzły podżuchwowe niewyczuwalne palpacyjnie. Osłuchowo nad polami płucnymi szmer pęcherzykowy prawidłowy. Opukowo bz. Tony serca czyste, HR 79/min. BP 153/94 mmHg. Tętno obwodowe na kończynach górnych lekko osłabione, tętno na tt. udowych, tt. podkolanowych i tt. grzbietowych stopy obustronnie osłabione.

Brzuch miękki, niebolesny. Objawy otrzewnowe ujemne. Objaw Goldflama obustronnie ujemny. Bez obrzęków obwodowych. Skóra w okolicy narządów płciowych czysta, prawidłowo zabarwiona. Neurologicznie bez zmian. Zakres ruchów biernych i czynnych kończyn stosowny do wieku. 

Zalecenia i leczenie

Zlecono badania laboratoryjne: morfologia z rozmazem, OB, CRP, profil lipidowy, kreatynina, mocznik, sód, potas, HbA1c, AST, ALT, TSH, fT4, kw. moczowy, badanie ogólne moczu, tPSA. 

W przypadku pogorszenia stanu zdrowia lub wystąpienia niepokojących objawów konieczna jest pilna konsultacja lekarska.

W związku z podwyższonym ciśnieniem w trakcie wizyty zalecono prowadzenie pomiarów 2x rano i 2x wieczorem i zgłoszenie się na wizytę kontrolną wraz z wynikami badań laboratoryjnych. Dodatkowo polecono odnotowywanie każdego incydentu zaburzenia erekcji.

Dieta lekkostrawna, śródziemnomorska, nie dosalanie potraw.

Umiarkowana aktywność fizyczna przez co najmniej 150 minut w tygodniu. 

Wizyta kontrolna

Wywiad

Pacjent zgłosił się z wynikami badań i dzienniczkiem pomiaru ciśnień. Zgłasza, że od ostatniej wizyty zaburzenia erekcji pojawiły się w 8/10 próbach współżycia. Odchylenia w wynikach badań laboratoryjnych: glikemia na czczo 165 mg/dl, HbA1c 8.9%, Cholesterol całkowity 245 mg/dl, w badaniu ogólnym moczu: cukromocz.

Badanie przedmiotowe

Bez zmian w porównaniu do poprzedniej wizyty, BP.: 158/93 mmHg, HR 76 /min.

Zalecenia i leczenie

Rozpoznano cukrzycę typu 2, nadciśnienie tętnicze, dyslipidemię. Podejrzenie miażdżycy tętnic kończyn dolnych. Włączono leczenie metforminą, rozuwastatyną i peryndoprylem w dawkach początkowych. W celu leczenia objawowego zaburzeń erekcji zaproponowano pacjentowi tadalafil. 

Zlecono dodatkowo EKG w związku z rozpoznaniem NT.

Skierowano pacjenta do chirurga naczyniowego w celu oceny zaawansowania zmian miażdżycowych.

Dieta cukrzycowa, nie dosalanie potraw 

Umiarkowana aktywność fizyczna, min. 150 minut w tygodniu.

W przypadku wystąpienia hipotensji, zawrotów głowy lub innych niepokojących objawów konieczne jest zgłoszenie się do lekarza. 

Kody ICD-10

Referencje

Najczęściej czytane: Urologia i nefrologia

Zaloguj się

Zapomniałaś/eś hasła?

lub
Logujesz się na komputerze służbowym?
Nie masz konta? Zarejestruj się
Ten serwis jest chroniony przez reCAPTCHA oraz Google (Polityka prywatności oraz Regulamin reCAPTCHA).