Jakie są zalecenia dotyczące suplementacji kwasów omega-3?

Wprowadzenie

Kwasy omega-3 to wielonienasycone kwasy tłuszczowe, które pełnią kluczową rolę w funkcjonowaniu organizmu człowieka. Są istotne dla prawidłowego rozwoju mózgu, zdrowia serca oraz modulacji procesów zapalnych. Niestety, organizm ludzki nie potrafi ich syntezować w odpowiednich ilościach, dlatego muszą być dostarczane wraz z dietą lub suplementami.

Źródła kwasów omega-3

Kwasy omega-3 można pozyskać zarówno z żywności, jak i suplementów. Do najważniejszych źródeł w diecie należą tłuste ryby morskie, takie jak łosoś, makrela, sardynki i śledzie, które dostarczają wysokich ilości EPA i DHA [1]. Owoce morza, w tym krewetki i małże, również są dobrym źródłem tych kwasów tłuszczowych. W diecie roślinnej omega-3 można znaleźć w olejach roślinnych, takich jak olej lniany i rzepakowy, a także w orzechach włoskich, nasionach chia i siemieniu lnianym, które dostarczają kwasu alfa-linolenowego (ALA).

Jeśli dieta nie jest wystarczająca, kwasy omega-3 można suplementować za pomocą oleju rybiego, dostępnego w postaci kapsułek lub tranu [2]. Dla osób na diecie roślinnej alternatywą są suplementy na bazie oleju z alg, które dostarczają DHA. Na rynku dostępne są również specjalistyczne preparaty omega-3.

Wskazania do suplementacji i dawkowanie

Suplementacja kwasów omega-3 powinna być rozważona w następujących sytuacjach:

• Profilaktyka chorób sercowo-naczyniowych:
  • zalecana dawka: 1 g dziennie EPA i DHA (kwasy eikozapentaenowy i dokozaheksaenowy) dla osób z grupy ryzyka (np. pacjenci po zawale serca).
• Zaburzenia lipidowe:
  • w przypadku hipertriglicerydemii dawki terapeutyczne wynoszą 2-4 g dziennie EPA i DHA.
• Ciąża i karmienie piersią:
  • zalecana dawka: 200-300 mg DHA dziennie, co wspiera rozwój mózgu i wzroku płodu.
• Choroby zapalne i autoimmunologiczne:
  • U pacjentów z reumatoidalnym zapaleniem stawów lub łuszczycą dawki terapeutyczne mogą wynosić 2-3 g dziennie EPA i DHA.
• Osoby spożywające mało ryb:
  • Zalecana suplementacja w dawce 500 mg EPA i DHA dziennie.

Konsekwencje niedoboru kwasów omega-3

Niedobór kwasów omega-3 może prowadzić do licznych problemów zdrowotnych, takich jak:

• Choroby sercowo-naczyniowe (np. miażdżycy, zawału serca i udaru mózgu) – Kwasy tłuszczowe omega-3, zwłaszcza EPA i DHA, mają udowodniony korzystny wpływ na serce. Działają przeciwzapalnie, co przyczynia się do zmniejszenia ryzyka powstawania blaszek miażdżycowych. Omega-3 wpływają również na poprawę profilu lipidowego (obniżają poziom triglicerydów i zwiększają poziom HDL), co zmniejsza ryzyko miażdżycy. Ponadto, te kwasy tłuszczowe wpływają na poprawę funkcji śródbłonka, zmniejszają agregację płytek krwi i stabilizują rytm serca, co przekłada się na mniejsze ryzyko zawału serca i udaru mózgu [3].

• Zaburzenia neurologiczne (np. depresja, zaburzenia lękowe) – Kwasy omega-3 są kluczowe dla funkcjonowania mózgu, ponieważ stanowią część błon komórkowych neuronów i mają działanie neuroprotekcyjne. Niedobór DHA, szczególnie w okresie życia płodowego i dzieciństwa, może prowadzić do zaburzeń w rozwoju mózgu. U dorosłych niedobór omega-3 może sprzyjać zaburzeniom nastroju, takim jak depresja i lęki, a także pogorszeniu funkcji poznawczych i zwiększonemu ryzyku chorób neurodegeneracyjnych, takich jak choroba Alzheimera. Omega-3 wpływają na metabolizm neurotransmiterów (np. serotoniny), co jest kluczowe dla zdrowia psychicznego [4].

• Problemy dermatologiczne (np. suchość skóry, nadmierne łuszczenie się naskórka) – Omega-3, zwłaszcza EPA, mają właściwości przeciwzapalne, które pomagają w utrzymaniu zdrowia skóry. Niedobór tych kwasów tłuszczowych prowadzi do zaburzenia bariery skórnej, co skutkuje utratą nawilżenia, suchością skóry i nadmiernym łuszczeniem się naskórka. Dodatkowo, omega-3 wspomagają produkcję ceramidów, które są kluczowe dla ochrony skóry przed szkodliwymi czynnikami zewnętrznymi i utratą wody [5].

1. Choroby zapalne (zaostrzenie stanów zapalnych, np. w przebiegu RZS) – kwasy tłuszczowe omega-3 mają działanie przeciwzapalne poprzez hamowanie produkcji prozapalnych mediatorów, takich jak cytokiny i eikozanoidy. W przypadku chorób zapalnych, takich jak reumatoidalne zapalenie stawów (RZS), niedobór omega-3 może prowadzić do nasilenia stanów zapalnych, bólu stawów i uszkodzenia tkanek. Omega-3 wpływają na modulowanie odpowiedzi immunologicznej, co może przyczynić się do zmniejszenia objawów zapalnych w tych chorobach [6].

1. Zaburzenia rozwoju u dzieci – DHA (kwas dokozaheksaenowy) jest kluczowym składnikiem błon komórkowych w mózgu i siatkówce oka. Niedobór DHA w okresie prenatalnym oraz we wczesnym dzieciństwie może prowadzić do opóźnienia rozwoju neurologicznego, problemów z funkcjami poznawczymi oraz zaburzeń widzenia. DHA wpływa na neuroplastyczność, czyli zdolność mózgu do adaptacji i tworzenia nowych połączeń neuronalnych. Niedostateczna ilość DHA może również wpłynąć na jakość widzenia, ponieważ kwasy tłuszczowe omega-3 są obecne w wysokim stężeniu w siatkówce oka [7].

Podsumowanie

Kwasy omega-3 odgrywają kluczową rolę w profilaktyce i leczeniu wielu chorób. Ich suplementacja powinna być dostosowana do indywidualnych potrzeb pacjenta. Kluczowe jest również promowanie diety bogatej w naturalne źródła omega-3. W praktyce lekarskiej suplementacja powinna być rozważona szczególnie u pacjentów z grup ryzyka, takich jak choroby sercowo-naczyniowe czy stany zapalne.

Referencje 

1. Professional, C. C. M. (2024, May 1). Omega-3 fatty acids. Cleveland Clinic. https://my.clevelandclinic.org/health/articles/17290-omega-3-fatty-acids
2. Office of Dietary Supplements - Omega-3 fatty acids. (n.d.-b). https://ods.od.nih.gov/factsheets/Omega3FattyAcids-HealthProfessional/
3. Abdelhamid, A. S., Brown, T. J., Brainard, J. S., Biswas, P., Thorpe, G. C., Moore, H. J., Deane, K. H., AlAbdulghafoor, F. K., Summerbell, C. D., Worthington, H. V., Song, F., & Hooper, L. (2018). Omega-3 fatty acids for the primary and secondary prevention of cardiovascular disease. The Cochrane database of systematic reviews, 7(7), CD003177. https://doi.org/10.1002/14651858.CD003177.pub3
4. Guu, T. W., Mischoulon, D., Sarris, J., Hibbeln, J., McNamara, R. K., Hamazaki, K., Freeman, M. P., Maes, M., Matsuoka, Y. J., Belmaker, R. H., Jacka, F., Pariante, C., Berk, M., Marx, W., & Su, K. P. (2019). International Society for Nutritional Psychiatry Research Practice Guidelines for Omega-3 Fatty Acids in the Treatment of Major Depressive Disorder. Psychotherapy and psychosomatics, 88(5), 263–273. https://doi.org/10.1159/000502652
5. Thomsen, B. J., Chow, E. Y., & Sapijaszko, M. J. (2020). The Potential Uses of Omega-3 Fatty Acids in Dermatology: A Review. Journal of cutaneous medicine and surgery, 24(5), 481–494. https://doi.org/10.1177/1203475420929925
6. Raad, T., Griffin, A., George, E. S., Larkin, L., Fraser, A., Kennedy, N., & Tierney, A. C. (2021). Dietary Interventions with or without Omega-3 Supplementation for the Management of Rheumatoid Arthritis: A Systematic Review. Nutrients, 13(10), 3506. https://doi.org/10.3390/nu13103506
7. Morandini, H. A. E., Rao, P., Hood, S. D., Griffiths, K., Silk, T. J., & Zepf, F. D. (2022). Effects of dietary omega-3 intake on vigilant attention and resting-state functional connectivity in neurotypical children and adolescents. Nutritional neuroscience, 25(11), 2269–2278. https://doi.org/10.1080/1028415X.2021.1955434