Nowe wytyczne dla uczelni dotyczące wsparcia studentów z niepełnosprawnościami

Ministerstwo Zdrowia opracowało nowe wytyczne dotyczące obowiązków polskich uczelni wobec studentów z niepełnosprawnościami. Zgodnie z nimi, każda uczelnia, w tym także medyczna, ma obowiązek dostosować formę nauczania indywidualnie do potrzeb osób z ograniczeniami zdrowotnymi. Uczelnie medyczne wdrażają konkretne rozwiązania - od indywidualnej organizacji studiów po wsparcie asystentów edukacyjnych i szkolenia kadry dydaktycznej.

Zgodnie z wytycznymi Ministerstwa Zdrowia, wszystkie uczelnie, w tym medyczne, muszą zapewnić równy dostęp do edukacji i badań osobom z niepełnosprawnościami. Oznacza to konieczność dostosowania formy zajęć, egzaminów oraz organizacji studiów do indywidualnych potrzeb studentów, przy jednoczesnym zachowaniu obowiązujących efektów uczenia się. Może to obejmować m.in. indywidualny tok nauczania, zmienioną formę egzaminów czy dostosowanie materiałów dydaktycznych. Ministerstwo podkreśla, że dostosowania mają wyrównywać szanse, a nie obniżać standardy kształcenia.

Nowe obowiązki uczelni: indywidualizacja bez obniżania standardów

W Pomorskim Uniwersytecie Medycznym w Szczecinie (PUM) studiuje 61 osób z niepełnosprawnościami, jednak uczelnia szacuje, że realna liczba studentów z potrzebami zdrowotnymi może być znacznie wyższa, ponieważ część osób nie ujawnia swojego stanu zdrowia. Biuro ds. Osób Niepełnosprawnych PUM proponuje pomoc nie tylko osobom z orzeczeniami, ale również tym, których potrzeby wynikają z przewlekłych chorób, czasowych trudności zdrowotnych czy innych udokumentowanych okoliczności. Uczelnia ma jasno określone procedury umożliwiające indywidualną organizację procesu kształcenia.

Student może złożyć wniosek o modyfikację warunków studiowania i zmienić np. formę zaliczeń czy dostosować materiały edukacyjne do swoich potrzeb. Choć regulamin nie zawiera sztywnych rozwiązań dla konkretnych typów niepełnosprawności, uczelnia jest elastyczna i indywidualnie rozpatruje każdą sprawę. Staramy się tworzyć rozwiązania szyte na miarę. Kluczowe jest dla nas, by żaden student nie był wykluczony z aktywnego uczestnictwa w kształceniu 

– informuje prof. dr hab. n. med. Barbara Wiszniewska, rzeczniczka PUM. 

Inne formy wsparcia, które proponuje PUM obejmują m.in. pomoc asystenta edukacyjnego, który może np. pomóc w organizacji nauki, w poprawie efektywności uczenia się, np. w przypadku trudności z koncentracją, a także wspierać w zajęciach praktycznych.

W takich sytuacjach asystent, będący studentem lub dydaktykiem, może pełnić funkcję „pomocnych rąk” podczas ćwiczeń laboratoryjnych czy klinicznych, gdy ze względu na ograniczenia zdrowotne student nie jest w stanie samodzielnie wykonać wszystkich zadań 

– podkreśla rzeczniczka.

Oprócz pomocy asystenta, student z niepełnosprawnością może liczyć na konsultacje indywidualne, adaptację materiałów dydaktycznych, wypożyczanie sprzętu wspomagającego oraz elastyczne podejście do zaliczeń. Uczelnia monitoruje wdrożone formy wsparcia i stale rozwija nowe.

Obecnie pracujemy m.in. nad wdrożeniem szkoleń dla kadry akademickiej z zakresu projektowania uniwersalnego. Chcemy poszerzać świadomość i kompetencje dydaktyków, by jeszcze skuteczniej odpowiadać na zróżnicowane potrzeby studentów. Uważamy, że rozwój świadomości środowiska akademickiego jest kluczowy dla budowania prawdziwie inkluzyjnej uczelni 

– dodaje prof. Wiszniewska. 

W Uniwersytecie Medycznym w Lublinie studiuje 115 studentów z niepełnosprawnościami, z czego 40 osób kształci się na kierunku lekarskim.

Liczba studentów wymagających wsparcia systematycznie rośnie

– mówi dr Wojciech Brakowiecki, rzecznik prasowy Uniwersytetu Medycznego w Lublinie.

Na uczelni pracuje pełnomocnik rektora ds. osób z niepełnosprawnościami, działa też biuro ds. osób z niepełnosprawnościami. Przygotowano również internetowy niezbędnik dla osób z niepełnosprawnościami, który ułatwia poruszanie się po systemie wsparcia. Pomoc osobom z niepełnosprawnościami jest dostosowywana do konkretnych potrzeb studenta. W ramach projektu „Uczelnia przyjazna” wprowadzono liczne udogodnienia: kupiono krzesła ewakuacyjne i przenośne pętle indukcyjne, dostosowano salę do nauki języków obcych, przeszkolono kadrę w zakresie wspierania osób z niepełnosprawnościami oraz wprowadzono nowe regulacje wewnętrzne. Uniwersytet aktywnie uczestniczy w działaniach integrujących lubelskie środowisko akademickie – od 2023 roku współorganizuje Lubelskie Dni Integracji we współpracy z innymi uczelniami.

Nasze działania planujemy i oceniamy, zbierając opinie od studentów, dlatego zachęcamy do zgłaszania wszelkich barier pojawiających się w trakcie studiowania, do zgłaszania form wsparcia, jakich rzeczywiście potrzebują studenci

– mówi rzecznik. 

Na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym obecnie studiuje 110 studentów z orzeczeniem o stopniu niepełnosprawności, którzy złożyli wnioski o stypendium. Jednak liczba studentów z niepełnosprawnościami może być wyższa, ponieważ nie wszyscy decydują się na ubieganie o to świadczenie. Ponadto, na WUM są również osoby ze szczególnymi potrzebami, które nie mają formalnego orzeczenia. Uczelnia oferuje różnorodne formy pomocy - techniczną, organizacyjną i dydaktyczną, które są dostosowane do indywidualnych potrzeb studentów. Studenci mogą liczyć m.in. na: ułatwienia w dostępie do sal wykładowych, wypożyczanie pętli indukcyjnych, indywidualne lektoraty z języka obcego dla osób z niepełnosprawnością słuchową, zmianę formy egzaminu czy wydłużenie czasu jego trwania. Mają też prawo m.in. do indywidualnej organizacji toku studiów, urlopów zdrowotnych i dziekańskich, a także do składania wniosków o modyfikację warunków uczestnictwa w zajęciach dydaktycznych. WUM pracuje obecnie nad szczegółowym regulaminem wsparcia dla studentów ze szczególnymi potrzebami, w tym osób z niepełnosprawnościami. Działania te prowadzone są w ramach projektu „Dostępny WUM – nowe możliwości”, realizowanego od października 2024 roku we współpracy ze Stowarzyszeniem Twoje Nowe Możliwości. Obowiązujące na uczelni regulaminy nie zawierają jeszcze szczegółowych zapisów dotyczących organizacji zajęć i egzaminów dla osób z różnymi rodzajami niepełnosprawności. Trwają jednak prace nad dokumentem „Katalog usług wspierających edukację osób z niepełnosprawnościami lub innymi szczególnymi potrzebami w Warszawskim Uniwersytecie Medycznym”, który będzie dołączony do regulaminu wsparcia. Uczelnia planuje również wdrożenie systemu monitorowania skuteczności stosowanych dostosowań.

Na Uniwersytecie Medycznym im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu studenci z niepełnosprawnościami mogą korzystać z indywidualnej organizacji studiów, przy jednoczesnym zachowaniu wymogów programowych i konieczności osiągnięcia wszystkich efektów kształcenia. Chociaż regulaminy studiów nie zawierają szczegółowych zapisów dotyczących konkretnych rodzajów niepełnosprawności, uczelnia stosuje elastyczne i indywidualne podejście.

Staramy się dostosować formę nauczania i egzaminowania do potrzeb konkretnego studenta, nie zmieniając jednak merytorycznych wymagań programowych 

– mówi dr n. med. Barbara Purandare, pełnomocnik rektora ds. osób z niepełnosprawnościami, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu.

Uczelnia prowadzi obecnie działania mające na celu zwiększenie świadomości dotyczącej potrzeb osób z niepełnosprawnościami oraz osób neuroróżnorodnych, monitoruje też skuteczność stosowanych dostosowań.

Wspólny cel: inkluzywna uczelnia medyczna

Wprowadzone zmiany mają na celu stworzenie w polskich uczelniach medycznych środowiska edukacyjnego dostępnego dla wszystkich, niezależnie od stanu zdrowia. Równy dostęp do wiedzy i kształcenia to nie tylko obowiązek formalny, ale też fundament nowoczesnego, odpowiedzialnego szkolnictwa wyższego.