Trądzik – problem nie tylko nastolatków. Jak skutecznie go leczyć?

Epidemiologia trądziku u osób dorosłych

Trądzik zwyczajny to jedna z najczęstszych przewlekłych chorób skóry [1]. Przeważnie dotyczy młodzieży i młodych dorosłych [1]. Szczyt zapadalności na to schorzenie przypada na 14-17 r.ż. u kobiet i 16-19 r.ż. u mężczyzn, jednak zmiany trądzikowe mogą występować także w wieku dorosłym [1]. W zależności od badania szacuje się, że trądzik zwyczajny może dotyczyć od 3% do nawet 43% populacji osób dorosłych [2]. W badaniu obejmującym ponad 160 tysięcy osób w wieku 16-70 lat, które uwzględniało obiektywną ocenę stanu skóry, wykazano, że częstość występowania trądziku maleje wraz z wiekiem, jednak dotyczy 5% osób w grupie wiekowej 30-39 lat, 1,9% w grupie 40-49 lat, 0,8% w grupie 50-59 lat oraz 0,3% w grupie 60-70 lat [2]. W innym badaniu, na podstawie analizy zdjęć twarzy kobiet w wieku 10-70 lat stwierdzono, że trądzik o znaczeniu klinicznym najczęściej występuje w wieku nastoletnim, jednak dotyczy również 45% kobiet pomiędzy 21-30 r.ż, 26% w grupie 31-40 lat i 12% w grupie 41-50 r.ż [3].

Trądzik przetrwały czy o późnym początku?

W większości przypadków trądzik u dorosłych jest wynikiem utrzymywania się lub nawrotu zmian skórnych z okresu młodzieńczego, natomiast u części pacjentów zmiany trądzikowe pojawiają się dopiero w okresie dorosłości (≥25 r.ż.) [4]. W grupie 200 dorosłych kobiet z trądzikiem, u 18,4% z nich stwierdzono pierwsze pojawienie się objawów po 25 r.ż. [5]. W innym badaniu określono częstość występowania trądziku u późnym początku na 20-40% przypadków [5]. Oba typy trądziku dorosłych częściej dotyczą kobiet [4].

Przyczyny trądziku u dorosłych

Postuluje się, że złożona patogeneza trądziku u osób dorosłych może być związana z poniższymi czynnikami [4]:

• zaburzenia endokrynologiczne,
• przewlekła stymulacja mechanizmów wrodzonej odporności,
• predyspozycje genetyczne,
• czynniki środowiskowe: kosmetyki, stres i tytoń.

Wpływ na jakość życia

Trądzik wpływa na jakość życia pacjentów cierpiących z powodu tego schorzenia w sferze psychologicznej, emocjonalnej i społecznej. Badania sugerują, że negatywny efekt trądziku na życie pacjentów jest bardziej nasilony w przypadku osób dorosłych niż w przypadku młodzieży [4]. Trądzik u dorosłych zazwyczaj jest łagodny lub umiarkowany, natomiast jego przewlekły i nawrotowy przebieg oraz nieskuteczność leczenia pogarszają postrzeganie nasilenia objawów przez pacjenta i tym samym jakość życia [4,5]. Mimo że stopień nasilenia trądziku nie różni się znacząco pomiędzy płciami, u kobiet obserwuje się większy negatywny wpływ na jakość życia, włącznie z występowaniem lęku, depresji a nawet myśli samobójczych [4].

Leczenie trądziku

Podstawy leczenia trądziku

Głównym celem terapii jest całkowite usunięcie lub złagodzenie objawów trądziku, a także zapobieganie jego następstwom, takim jak blizny potrądzikowe. W zależności od nasilenia procesu chorobowego wskazane jest leczenie miejscowe lub ogólne (doustne) [1].

Niezwykle istotna jest komunikacja z pacjentem i uświadomienie mu, że trądzik to choroba przewlekła, w związku z czym leczenie trądziku jest długotrwałym procesem wymagającym zaangażowania i systematyczności. Pacjent powinien być przygotowany, że po zakończonej terapii zmiany skórne mogą nawracać. Stosowanie się pacjenta do zaleconego sposobu leczenia stanowi podstawę jego skuteczności [1].

Leczenie miejscowe trądziku

Leczenie miejscowe jest podstawowym postępowaniem w trądziku, wystarczającym u ok. 60% pacjentów. Wśród grup preparatów dostępnych w leczeniu miejscowym wyróżniamy retinoidy, antybiotyki (erytromycynę, klindamycynę), nadtlenek benzoilu, kwas azelainowy, kwas salicylowy. Leczenie miejscowe może być stosowane w monoterapii, leczeniu skojarzonym (także w postaci preparatów złożonych), łącznie z leczeniem ogólnym lub w terapii podtrzymującej [1].

Podobnie jak w przypadku innych chorób leczenie skojarzone trądziku zwiększa skuteczność terapii, tym samym skracając jej czas i zmniejszając ryzyko wystąpienia działań niepożądanych [1]. Ze względu na złożoną patogenezę schorzenia korzystne jest stosowanie w terapii preparatów o różnych mechanizmach działania. W monoterapii  trądziku zaskórnikowego i zaskórnikowo-grudkowego można stosować jedynie retinoidy, nadtlenek benzoilu oraz kwas azelainowy. Należy pamiętać, że stosowanie antybiotyków w monoterapii może prowadzić do narastania lekooporności i nie jest wskazane. Argumentem przemawiającym za stosowaniem preparatów łączonych jest możliwość uzyskania lepszej współpracy pacjenta i stosowania się do zaleceń, a tym samym korzystnego efektu terapii. Najbardziej zasadne wydaje się zastosowanie połączenia antybiotyku lub retinoidu z nadtlenkiem benzoilu. Skuteczność tych preparatów jest bardzo zbliżona, natomiast leki niezawierające retinoidów dają nieco szybsze efekty i a ich działania niepożądane są mniej nasilone, szczególnie na początkowym etapie terapii [1]. Przykładem preparatu łączonego, który zawiera antybiotyk - klindamycynę w stężeniu 1% i nadtlenek benzoilu w stężeniu 3% lub 5% jest DUAC [6, 7]. 

Szybkość działania DUAC

Pacjenci często mają nierealne oczekiwania co do długości terapii trądziku. W badaniu, w którym oceniano różne opinie i odczucia 78 pacjentów z trądzikiem pospolitym wykazano, że 31% młodych osób uważało, że zostanie on wyleczony w ciągu 4 tygodni [8]. Wpływ żelu DUAC 5% na zmiany zapalne może być zauważony już w drugim tygodniu leczenia, w przypadku zmian niezapalnych skuteczność pojawia się w 2-5 tygodniu stosowania [7].

Skuteczność DUAC

Połączenie antybiotyku i nadtlenku benzoilu jest korzystne z uwagi na uzupełniające się mechanizmy działania - klindamycyna hamuje rozwój P.acnes, a nadtlenek benzoilu wykazuje właściwości keratolityczne i przeciwbakteryjne, redukuje wydzielanie łoju i zmniejsza niebezpieczeństwo szybkiego powstawania oporności na klindamycynę [6,7].

W zmniejszaniu liczby zmian zapalnych DUAC 5% był istotnie lepszy niż klindamycyna w czterech z pięciu badań i niż nadtlenek benzoilu w trzech z pięciu badań [7]. W zmniejszaniu liczby zmian niezapalnych DUAC 5% był istotnie lepszy niż klindamycyna w czterech z pięciu badań i wykazywał tendencję do przewagi nad nadtlenkiem benzoilu stosowanym w monoterapii [7]. 

Tolerancja żelu DUAC

Wyjątkową zaletę preparatu DUAC stanowi podłoże żelowe zawierające dimetikon i glicerol [6, 7]. Substancje nawilżające takie jak glicerol mają właściwości higroskopijne, dzięki czemu poprawiają stopień nawodnienia naskórka [9]. Dimetikon jest emolientem - substancją tworzącą barierę lipidową na powierzchni skóry, tym samym pozwalając substancjom nawilżającym na absorpcję wody z głębszych warstw skóry i zapobiegając odparowywaniu wody z powierzchni [9]. Dzięki zastosowaniu preparatu zawierającego substancje nawilżające i emolienty skóra ma zapewnione optymalne środowisko do procesów gojenia, jest chroniona przed czynnikami zewnętrznymi, miękka i bardziej elastyczna [9]. W porównaniu z preparatem zawierającym klindamycynę i nadtlenek benzoilu, ale bez nawilżającego podłoża żelowego, preparat DUAC był lepiej tolerowany przez pacjentów. Zaobserwowano istotnie mniej nasilone łuszczenie (p=0,045), suchość (p=0,059) i pieczenie (p=0,03) [9]. Stwierdzono również poprawę w zakresie zaczerwienienia, jednak nieistotną statystycznie [9]. Wybór preparatu złożonego z nawilżającym podłożem może poprawić stosowanie się do zaleceń przez pacjentów z uwagi na prosty schemat leczenia i większe zadowolenie z leczenia [9].

Leczenie ogólne

Leczenie ogólne jest zazwyczaj zarezerwowane dla umiarkowanych i ciężkich postaci trądziku lub pacjentów z trądzikiem o mniejszym nasileniu, który jednak znacząco upośledza jakość życia lub ustępuje z pozostawieniem blizn, bliznowców lub przebarwień pozapalnych [1]. Do podstawowych leków należą doustne retinoidy, antybiotyki i leki hormonalne [1].

Antybiotykami z wyboru w leczeniu trądziku zwykłego są tetracykliny, a w przypadku nietolerancji, dzieci do lat 12, kobiet w ciąży i karmiących - makrolidy. Z uwagi na rosnącą lekooporność nie należy prowadzić monoterapii antybiotykami (należy dodać leczenie miejscowe retinoidami i/lub nadtlenkiem benzoilu)  ani nie stosować jednocześnie antybiotyku ogólnie i miejscowo.  Ponadto, antybiotykoterapia nie powinna trwać dłużej niż 3 miesiące, należy ocenić jej skuteczność po 6-8 tygodniach [1].

Izotretynoina jest zarezerwowana dla najcięższych postaci trądziku, po nieskutecznej terapii innymi lekami, natomiast postuluje się o rozszerzenie wskazań. Przed włączeniem tego leku należy obowiązkowo zwrócić uwagę na towarzyszące choroby układowe pacjenta. Około 5-6% pacjentów doświadcza też przejściowego zaostrzenia trądziku po włączeniu leku [1]. Niemal wszyscy pacjenci leczeni doustną izotretynoiną doświadczają działań niepożądanych przypominających objawy hiperwitaminozy A, które jednak zwykle ustępują po zmniejszeniu dawki lub zakończeniu kuracji. Najpoważniejszym ryzykiem leczenia jest teratogenność. Leczenie izotretynoiną nie wymaga dodatkowego stosowania preparatów miejscowych, takie połączenie może wręcz nasilać miejscowe działania niepożądane [1].

Terapię hormonalną (najczęściej doustną antykoncepcję hormonalną) zaleca się u kobiet po 20. roku życia, ze średnio nasilonymi zmianami trądzikowymi, zwłaszcza przy obecności nasilonego łojotoku, ewentualnie przy cechach androgenizacji. Zazwyczaj nie jest stosowana w monoterapii, lecz w połączeniu z leczeniem miejscowym lub doustnym [1].

Wybór odpowiedniej terapii

Wybór leczenia zależy głównie od stopnia nasilenia trądziku. Według Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego, postępowaniem z wyboru w przypadku trądziku zaskórnikowego jest miejscowy retinoid, w łagodnym i umiarkowanym trądziku grudkowo-krostkowym - preparat łączony nadtlenku benzoilu i miejscowego antybiotyku lub nadtlenku benzoilu i miejscowego retinoidu [1]. DUAC jest przykładem preparatu złożonego z nadtlenku benzoilu i klindamycyny, który dodatkowo posiada nawilżające podłoże [6, 7]. W przypadku ciężkiej postaci trądziku grudkowo-krostkowego należy włączyć antybiotyk doustny w połączeniu z leczeniem miejscowym: retinoidem (stosowanym samodzielnie lub z nadtlenkiem benzoilu) albo kwasem azelainowym [1]. Doustna izotretynoina stanowi leczenie z wyboru w przypadku trądziku ropowiczego [1].

Podsumowanie

Choć trądzik stanowi głównie problem wieku dorastania, to może utrzymywać się lub pojawiać także u osób dorosłych, szczególnie kobiet [1,2,4]. Zazwyczaj proces chorobowy jest niezbyt nasilony, jednak wpływa negatywnie na jakość życia pacjentów [4,5]. Dlatego tak istotne jest zastosowanie skutecznego leczenia, które będzie prawidłowo stosowane przez pacjenta [1]. Leczenie miejscowe jest podstawowym postępowaniem w trądziku [1]. W przypadku łagodnego i umiarkowanego trądziku grudkowo-krostkowego wskazane jest zastosowanie stosowanych miejscowo preparatów łączonych [1].

Przeciwwskazania DUAC 10 mg/g + 30 mg/g, żel oraz DUAC 10 mg/g + 50 mg/g, żel: nie wolno stosować w wypadku, gdy pacjent ma nadwrażliwość na: klindamycynę, linkomycynę, benzoilu nadtlenek lub którąkolwiek substancję pomocniczą produktu leczniczego. Działania niepożądane DUAC 10 mg/g + 30 mg/g, żel: występujące bardzo często (>1/10): Świąd, uczucie pieczenia, przesuszenia, rumień, łuszczenie. Występujące często (≥1/100 do <1/10): Ból głowy, zapalenie skóry, reakcje nadwrażliwości na światło, ból w miejscu podania. Działania niepożądane DUAC 10 mg/g + 50 mg/g, żel: występujące bardzo często (>1/10): Rumień, łuszczenie, przesuszenie. Występujące często (≥1/100 do <1/10): Uczucie palenia/ pieczenia.

Duac jest nazwą zastrzeżoną. Wydaje się z przepisu lekarza. Przed przepisaniem i zastosowaniem należy zapoznać się z pełną informacją o leku. Pełna Charakterystyka Produktu Leczniczego oraz dalsze informacje o leku dostępne na życzenie pod adresem: GSK Commercial Sp. z o. o. ul. Rzymowskiego 53, 00-697 Warszawa, tel. 22 576 90 00, fax. 22 576 90 01, www.gsk.com.pl prowadzący reklamę na zlecenie podmiotu odpowiedzialnego.

Wszystkie działania niepożądane produktów leczniczych należy zgłaszać do przedstawiciela podmiotu odpowiedzialnego, GSK Services Sp. z o.o., ul. Rzymowskiego 53, 02-697 Warszawa, tel. (22) 576-90-00, fax (22) 576-92-81 i/lub Departamentu Monitorowania Niepożądanych Działań Produktów Leczniczych Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, Al. Jerozolimskie 181C, 02-222 Warszawa, Tel.: + 48 22 49 21 301, Faks: + 48 22 49 21 309, zgodnie z zasadami monitorowania bezpieczeństwa produktów leczniczych. Formularz zgłoszenia niepożądanego działania produktu leczniczego dostępny jest na stronie Urzędu www.urpl.gov.pl lub stronie głównej GSK - pl.gsk.com

PM-PL-CBP-JRNA-210001, styczeń 2022

Referencje

1. J Szepietowski, M Kapińska-Mrowiecka, A Kaszuba et al. Trądzik zwyczajny: patogeneza i leczenie. Konsensus Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego. Przegl Dermatol 2012, 99, 649–673
2. N Kirsten, N Mohr, M Augustin. Prevalence and Cutaneous Comorbidity of Acne Vulgaris in the Working Population. Clin Cosmet Investig Dermatol. 2021 Oct 2;14:1393-1400
3. AC Perkins, J Maglione, GG Hillebrand et al. Acne Vulgaris in Women: Prevalence Across the Life Span. J Womens Health (Larchmt) 2012 Feb;21(2):223-30.
4. N Skroza, E Tolino, A Mambrin et al. Adult Acne Versus Adolescent Acne: A Retrospective Study of 1,167 Patients. J Clin Aesthet Dermatol. 2018 Jan;11(1):21-25.
5. MA Rocha, E Bagatin. Adult-onset acne: prevalence, impact, and management challenges. Clin Cosmet Investig Dermatol. 2018 Feb 1;11:59-69.
6. Charakterystyka Produktu Leczniczego DUAC 10 mg/g + 30 mg/g, żel.
7. Charakterystyka Produktu Leczniczego DUAC 10 mg/g + 50 mg/g, żel.
8. L. Kircik. Szybka i skuteczna monoterapia preparatem złożonym: oczekiwane przez pacjentów efekty leczenia i lepsze przestrzeganie zaleceń lekarskich. Dermatologia i kosmetologia praktyczna Listopad 2013.
9. L Eichenfield. Poprawa wyników leczenia: dobra tolerancja nawilżającego żelu złożonego z 1% klindamycyną i 5% nadtlenkiem benzoilu, stosowanego w monoterapii lub w połączeniu z retinoidem. Dermatologia i kosmetologia praktyczna Listopad 2013.

Zapoznaj się z ChPL:
DUAC 10 mg/g + 30 mg/g, żel.DUAC 10 mg/g + 50 mg/g, żel.

Patron artykułu: 

Producent leków: