Księżyc kłamca. Co mówią badania naukowe o pełni księżyca?

Księżyc, naturalny satelita, cyklicznie zmienia swój wygląd podczas wędrówki dookoła Ziemi. W języku staropolskim był nazywany Miesiącem, w nawiązaniu do jego funkcji odmierzania czasu, a obecna nazwa wywodzi się od syn księcia, tj. Słońca. Wyłania się podczas zagadkowego czasu nocy, w której mroku najzwyklejsze przedmioty sprawiają wrażenie tajemniczych, a ciemność spowijająca świat dla niektórych staje się schronieniem, a dla innych - pułapką. Księżyc, przez swoją zimną poświatę sprzyjającą dwuznaczności, już od dawnych czasów pojawiał się w licznych wierzeniach i przesądach, również tych związanych z medycyną. W kwietniu mogliśmy obserwować różową pełnię, a 26 maja miała miejsce tzw. kwiatowa*. Te dwa zjawiska nazywane są superpełniami, ponieważ Księżyc osiąga najmniejszą odległości od Ziemi, przez co wygląda na większy i jaśniejszy. Pełnia uznawana jest za moment sprzyjający obfitości i narodzinom, a jednocześnie łączy się ją z bezsennością i irracjonalnym zachowaniem. Czy jest choć blask prawdy w twierdzeniu, że w szpitalach jest więcej pracy podczas pełni księżyca?

Mit 1: Więcej porodów w czasie pełni.

Najbardziej powszechnym przekonaniem dotyczącym pełni jest jej wpływ na liczbę spontanicznych porodów, których podobno ma być wtedy więcej. Opierając się na największych analizach przeprowadzonych w ośrodkach z różnych stron świata, można śmiało uznać to za mit. Badacze z Niemiec przeanalizowali dzienne liczby urodzeń w latach 1920–1989 w ich kraju, ale nie znaleźli żadnej zależności między cyklem lunarnym a liczbą porodów. W badaniu przeprowadzonym w szkole medycznej w Indiach wysnuto taki sam wniosek, opierając się na rozkładzie 9890 porodów (spontanicznych w terminie i nagłych cięć cesarskich), które miały miejsce w ciągu 12 miesięcy księżycowych. Pokrywa się to z wynikami z Florencji, gdzie przebadano pod tym kątem 7842 porody podczas 58 pełnych cykli. Niektórzy doszukiwali się nawet wpływu faz Księżyca na prawdopodobieństwo narodzin dziecka obarczonego schizofrenią, jak pewien Nigeryjczyk, który analizował w tym celu znaki zodiaku, interakcję między cechami (aspektami) planet oraz występowaniem dat pełni i nowiu.

Mit 2: Więcej urazów i wypadków

Wpływ efektu lunarnego próbowano też łączyć z liczbą urazów i wypadków, a więc zwiększonym ruchem na oddziałach ratunkowych podczas pełni. To też tylko pozory. Jedna z większych prac obalających ten mit powstała w Iranie, gdzie opracowano dane z trzech szpitali z najwyższą liczbą przyjęć pacjentów urazowych na podstawie 54457 przypadków. Z kolei badacze z Japonii, analizując 842,554 przypadków transportu ratunkowego z powodu wypadków drogowych w ciągu 1826 nocy, stwierdzili, że noce pełni księżyca wiążą się ze wzrostem częstości występowania transportu ratunkowego z powodu wypadków drogowych, ale sami przyznali, że te wyniki mogą być konsekwencją innych, pominiętych w analizie czynników.

Mit 3: Negatywny wpływ pełni na zdrowie psychiczne

Ostatnia kwestia dotyczy zaburzeń psychotycznych nasilających się podczas pełni i nowiu. Pomimo powszechnego przekonania, że Księżyc ma wpływ na stan psychiczny, badanie ze Szwajcarii opisujące 17 966 przypadków osób leczonych w warunkach szpitalnych wykluczyło taką zależność. Zapisy z 8473 przyjęć psychiatrycznych w San Diego potwierdzają, że faza księżycowa nie była w żaden istotny sposób związana ze zwiększeniem ich liczby.

Z naukowych doniesień wynika, że to nie Księżyc jest sprawcą pracowitych dyżurów, mimo, że jego rozświetlone w pełnej krasie oblicze może nam towarzyszyć podczas niejednej nieprzespanej nocy na oddziale.

*Nazwa tego zjawiska pochodzi z tradycji rdzennych plemion północnoamerykańskich, którzy łączyli ją z kwitnięciem dzikiego kwiatu – różowego floksa rozłogowego. 

*** Luna mendax (łac.), czyli Księżyc kłamca to mnemotechnika na zapamiętanie kształtu faz księżyca obserwowanych z półkuli północnej – kształt pierwszych liter słów opisujących kwadry jest odwrotny do obserwowanego kształtu Księżyca. Łacińskie ‘crescit’ oznacza ‘zwiększa się’, a decrescit oznacza ‘maleje’, jednak przed pełnią widzimy ‘brzuszek’ litery D, C pojawia się w trzeciej kwadrze, gdy ucieka on w stronę nowiu.