Jatrogenne zakażenia w Wielkiej Brytanii pod koniec XX w. – co wynika z najnowszego raportu?

W ostatnim czasie media światowe obiegła seria newsów dotyczących wypłaty odszkodowań dla Brytyjczyków, którzy zostali poszkodowani w związku z jatrogennym przeniesieniem czynników infekcyjnych. Szacuje się, że w latach 1970-1998 w Wielkiej Brytanii około 30 tysięcy osób zostało zakażonych wirusem HIV lub wirusem zakażenia wątroby typu C lub B i D podczas transfuzji. Po siedmioletnim dochodzeniu opublikowano dokument przedstawiający przyczyny narażenia zdrowia i życia obywateli.

Raport Infected Blood Inquiry

W maju bieżącego roku ukazał się raport Infected Blood Inquiry, stworzony przez grupę ekspertów, przedstawiający skalę infekcji, do których doszło za sprawa leczenia krwią i preparatami krwiopochodnymi w Wielkiej Brytanii w latach 1970-1998. Skala problemu przedstawiona w dokumencie jest znaczna – około 1350 osób zostało zakażonych wirusem HIV, w przybliżeniu 30 000 osób zostało zainfekowanych wirusem WZW C. W związku powyższymi z powikłaniami infekcyjnymi zmarło 3000 osób, a część zakażonych pacjentów była wówczas małoletnia [1].

Panel ekspertów współtworzący raport wskazał na poważne zaniedbania, jakie miały miejsce w procesie zarządzania krwią w National Health Service (NHS) w rozważanym okresie. Istniejąca wówczas możliwość importowania produktów krwiopochodnych z zagranicy, wiążąca się z brakiem odpowiedniego screeningu i doboru dawców oraz brakiem badania próbek produktów krwiopochodnych powodowała znaczne ryzyko otrzymania preparatów zawierających czynniki infekcyjne. Ponadto, zwrócono uwagę na zaniechania związane z implementacją metod inaktywacji wirusów w próbkach krwi, a pacjenci nie otrzymywali pełnych informacji na temat procesu leczenia i ryzyka z nim związanego oraz alternatywnych metod terapii. Wskazano również na liberalne podejście do leczenia krwią i generowanie przetoczeń nieuzasadnionych stanem klinicznym pacjenta.

Dodatkowe kontrowersje wzbudzały działania kolejnych rządów Wielkiej Brytanii oraz kierownictwa NHS, które bagatelizowały narastający problem i prowadziły do braku transparentności w sprawie powikłań potransfuzyjnych [2, 3].

Leczenie preparatami krwi – aktualny stan wiedzy

Przytoczony raport może napawać obawą przed leczeniem preparatami krwi pacjentów hospitalizowanych również w Polsce. Należy jednak zauważyć, że dokument ten odnosi się do sytuacji, jaka miała miejsce przeszło 20 lat temu. 

Aktualnie podejście do transfuzji i wykorzystywania preparatów krwiopochodnych w terapii jest o wiele bardziej rygorystyczne, zarówno biorąc pod uwagę kwalifikację dawców, badania próbek krwi dawców, jak i wykorzystanie krwi i jej pochodnych w sytuacjach klinicznych. 

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 11 września 2017 r. w sprawie warunków pobierania krwi od kandydatów na dawców krwi i dawców krwi reguluje:

• zasady kwalifikacji i dyskwalifikacji kandydatów na dawców lub dawców krwi; 
• badanie podmiotowe i przedmiotowe, jakie muszą być przeprowadzone w trakcie kwalifikacji do donacji krwi;
• badania, jakim poddawana jest próbka krwi po pobraniu od dawcy [4].

Te ostatnie obejmują panel badań w kierunku chorób przenoszonych drogą krwi, a więc WZW B, WZW C, HIV oraz zakażenia krętkiem kiły [4].

Z kolei samo leczenie krwią jest opisane w wytycznych stworzonych przez panel ekspertów na zlecenie Ministerstwa Zdrowia i Narodowego Centrum Krwi [5] i jest nadzorowane zarówno przez odpowiednie regionalne centra krwiodawstwa i krwiolecznictwa (RCKiK), jak i powoływane w jednostkach szpitalnych komitety transfuzjologiczne. Komitety te odpowiadają za tworzenie standardowych procedur operacyjnych dotyczących transfuzji w danej placówce. Obowiązki komitetów i regulacje dotyczące używania produktów krwi w podmiotach ochrony zdrowia określa rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie leczenia krwią i jej składnikami w podmiotach leczniczych wykonujących działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne [6].

Nowoczesne standardy transfuzjologiczne są nakierowane na maksymalizację bezpieczeństwa biorców krwi, zarówno przez panele badań, którym poddawane są próbki krwi dawców, jak i wielopoziomową standaryzację procedur związanych z przetoczeniami. Pamiętajmy, krew i jej preparaty nadal ratują życie.