BMI a rasa. Czy normy powinny być zdefiniowane na nowo?

Chociaż wskaźnik BMI ostatnimi czasy wyjątkowo często bywa poddawany krytyce, to trudno odmówić mu kilku zalet. Z jednej strony - rzeczywiście nie uwzględnia analizy składu ciała i różnic między płciami, z drugiej - niełatwo znaleźć narzędzie tak proste w powszechnym użyciu i łatwe w interpretacji. Okazuje się jednak, że w posługiwaniu się nim być może idziemy za bardzo na łatwiznę, bo - jak wykazali brytyjscy naukowcy - nie wszystkich mierzyć można tę samą miarą. 

Cukrzyca - wysokie ryzyko mimo niższego BMI 

„Wartości graniczne dla BMI zostały stworzone po to, żeby wywoływać reakcję - skierowanie na badania profilaktyczne, do odpowiedniego specjalisty czy chociażby na badanie krwi,” tłumaczy Rishi Caleyachetty z Uniwersytetu Oksfordzkiego, autor publikacji, która ukazała się w z „The Lancet Diabetes and Endocrinology”. W kontekście cukrzycy typu drugiego, bo to właśnie ryzyka jej rozwoju dotyczy omawiane badanie, do reakcji takiej obliguje przekroczenie progu BMI równego 25 kg/m2 (nadwaga) lub 30 kg/m2 (otyłość). Jak jednak wykazano na grupie ponad 1,5 miliona brytyjskich pacjentów - to prawdopodobnie spore uproszczenie, przez które niewystarczająco szybko identyfikować możemy osoby szczególnie zagrożone cukrzycą. „Powołujemy się na przestarzały próg BMI, który rekomendowany jest przez WHO. Został określony na podstawie danych dotyczących białych mieszkańców Europy w latach 90.” dodaje badacz. Jakie wartości powinny więc wzbudzić niepokój lekarza? Według naukowców to nie 30 kg/m2, a odpowiednio 23,9 kg/m2  dla osób z południowej Azji, 28,1 kg/m2 dla czarnych, 26,9 kg/m2 dla Chińczyków i 26,6 kg/m2 dla Arabów. Co więcej, próg 25 kg/m2, choć odpowiedni dla białych Europejczyków, również okazał się być za wysoki dla pozostałych badanych populacji. Ale czy wytyczne rzeczywiście wskazują, żeby wskaźnik BMI oceniać tak samo, niezależnie od pochodzenia pacjenta? Niekoniecznie, bo w zaleceniach dotyczących populacji południowoazjatyckiej i chińskiej za granicę otyłości obiera się 27,5 kg/m2. W świetle prezentowanych w publikacji danych i ta wartość wydaje się jednak zbyt wysoka - a przynajmniej w kontekście ryzyka cukrzycy. Wyniki badania Brytyjczyków chciałoby się więc podsumować krótko - jeśli pacjent należy do którejś z uwzględnionych w badaniu grup etnicznych, to nawet przy znacznie niższym BMI niż 30 czy nawet 25 kg/m2 może być już narażony na zachorowanie. I chociaż wniosek ten nie jest nieprawdziwy, to umiejscowić go trzeba w szerszym kontekście, bo wskaźnik BMI – choć kontrowersyjny – nie jest przecież jedynym czynnikiem, który rozpatrujemy określając ryzyko zachorowania czy kierując pacjenta na badania profilaktyczne. 

BMI: co możemy przegapić? 

Próbując przymierzyć wszystkich do tego samego szablonu, możemy przeoczyć sytuacje, w których zaburzenia uda wychwycić się na etapie stanu przedcukrzycowego. Jak przyznaje autor badania, opóźniać może to także samą diagnozę choroby, a więc także zapobieganie jej powikłaniom. Co jednak z innymi schorzeniami, do których predysponuje nadmierna masa ciała? Na to pytanie publikacja nie odpowiada, więc nie mamy pewności, czy punkty odcięcia np. dla ryzyka sercowo-naczyniowego czy ogólnej śmiertelności byłyby podobne jak w przypadku cukrzycy. Wnioski płynące z publikacji Caleyachetty i współbadaczy szczególnie jednak dają do myślenia w kontekście wciąż trwającej pandemii. Okazuje się bowiem, że w przypadku śmiertelności związanej z COVID-19 rzecz ma się podobnie. Jak podaje inna grupa brytyjskich naukowców, ryzyko  zgonu z powodu COVID-19 odpowiadające temu przy BMI 40 kg/m2 u osób białych występowało przy wskaźniku równym w populacji czarnoskórej 30,1 kg/m2, południowoazjatyckiej 27 kg/m2, a w pozostałych mniejszościach etnicznych - 32,2 kg/m2. 

Wydaje się więc, że wskaźnik BMI powinien być nie jak jedna linijka, a raczej jak zestaw narzędzi, spośród których umiemy dobrać to najdokładniejsze. Na pewno straci wtedy część swojej (być może nawet zbyt) cudownej prostoty, ale bez wątpienia zyska też na wiarygodności.