Magnez – wpływ na metabolizm, magazyny i niedobory

Magnez jest jednym z najważniejszych pierwiastków w organizmie. Jest obecny w każdej komórce. Jest to konieczne, ponieważ pierwiastek ten wchodzi w skład szeregu reakcji i procesów metabolicznych. Za przykład niektórych tylko reakcji, w których bierze udział magnez, należy wymienić: tworzenie i magazynowanie energii w postaci ATP (adenozyno-5′-trifosforan), tworzenie neuroprzekaźników, mineralizacja kośćca czy prawidłowa kurczliwość mięśni. Takie zdefiniowanie magnezu nadaje mu jedną z kluczowych ról w metabolizmie człowieka, ale nie wyczerpuje próby opisu tego pierwiastka. Tę wiedzę należy zatem uporządkować.

Rola magnezu w orgazmie.

By organizm pozostawał żywy, potrzebna jest ciągła produkcja ATP (adenozyno-5’-trifosforanu), która odbywa się w ramach szeregu reakcji chemicznych, nazywanych cyklem Krebsa. Jest to proces niezwykle ważny dla życia - człowiek w trakcie doby wytwarza około 50-75 kg ATP, co odpowiada 250-400 molom ATP (czyli 15,055 x 1025 – 24,088 x 1025). Dla przypomnienia, to około 150-240 kwadrylionów cząsteczek ATP. Jedną z funkcji magnezu jest tworzenie i magazynowanie energii w postaci ATP. 

Cały proces zachodzi w mitochondriach komórkowych, a konkretniej na grzybkach mitochondrialnych znajdujących się na wewnętrznej błonie tego organellum komórkowego. Mitochondria z racji swojej funkcji można śmiało nazywać elektrowniami komórkowymi. Znajdują się one w każdej komórce zdolnej do prowadzenia metabolizmu.

Magnez też odgrywa ważną rolę w pracy układu nerwowego. Ponad produkcję energii, magnez bierze udział w przekazywaniu impulsów nerwowych poprzez regulację przepuszczalności błony komórkowej i działanie na kanały jonowe neurocytów. Niedobór magnezu może prowadzić do zaburzeń w przekazywaniu impulsów nerwowych, co może skutkować objawami takimi jak drżenie mięśni, skurcze mięśni, bóle głowy czy zaburzenia snu.

W obrębie układu mięśniowego magnez wchodzi w strukturę białek mięśniowych, w tym miozyny i aktyny. Dodatkowo, magnez jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania pompy sodowo-potasowej, która odpowiada za przewodzenie impulsów nerwowych i skurcz mięśni. 

W miokardium magnez bierze udział w regulacji pracy serca poprzez wpływ na pobudliwość mięśni serca i regulację rytmu serca poprzez wpływ na pracę układu bodźcoprzewodzącego. Magnez uczestniczy również w regulacji ciśnienia tętniczego krwi. Niedobór magnezu może prowadzić do zaburzeń rytmu serca, nadciśnienia tętniczego, skurczów naczyń krwionośnych i zwiększonego ryzyka wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych.

W kościach magnez jest niezbędny do prawidłowego wzrostu i mineralizacji kości, ponieważ bierze udział w metabolizmie witaminy D, która reguluje wchłanianie wapnia z przewodu pokarmowego i jego odkładanie w kościach. Niedobór magnezu może prowadzić do osteoporozy i osłabienia kości. Niektórzy badacze sugerują, iż niedobory magnezu we wczesnych okresach życia determinują wysokie ryzyko osteoporozy w latach późniejszych. Ponadto, magnez jest niezbędny do prawidłowego ustrukturyzowania kośćca poprzez jego mineralizację, będąc jednocześnie składnikiem hydroksyapatytu. Dzięki niemu kość jest bardziej odporna i wolniej ulega degeneracji. Niedobór magnezu może prowadzić do zaburzeń skurczów mięśni, skurczów i drżenia mięśni.

Omawiany pierwiastek ma bardzo istotny wpływ na ciśnienie tętnicze, przebieg insulinooporności i cukrzycy typu 2, a stany niedoboru magnezu skojarzone są w wyższymi ciśnieniami tętniczymi oraz gorszą kontrolą glikemii, co przekłada się na wyższe ryzyko sercowo naczyniowe. 

W przypadku ciśnienia tętniczego, magnez wpływa na regulację ciśnienia krwi poprzez zwiększenie rozkurczu naczyń krwionośnych i zmniejszenie oporu naczyniowego. Ponadto, magnez wpływa na równowagę elektrolitową organizmu, co jest kluczowe dla prawidłowego funkcjonowania układu sercowo-naczyniowego. Niski poziom magnezu może prowadzić do zwiększonego ryzyka wystąpienia nadciśnienia tętniczego.

Z kolei w przypadku wpływu magnezu na gospodarkę węglowodanową, to wpływa on na wydzielanie insuliny, hormonu odpowiedzialnego za regulację poziomu cukru we krwi. Magnez jest niezbędny dla prawidłowego funkcjonowania komórek trzustki, które produkują insulinę. Niedobór magnezu może prowadzić do insulinooporności i zaburzeń w wydzielaniu insuliny, co z kolei może prowadzić do nieprawidłowego poziomu cukru we krwi i zwiększenia ryzyka cukrzycy typu 2.

Nie mniejsza jest również rola w metabolizmie tłuszczów oraz białek. Magnez jest ważnym koenzymem, który uczestniczy w syntezie białek, co czyni go niezbędnym dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. A także składnikiem enzymów trawiących białka i tłuszcze.

Już w tym pobieżnym podsumowaniu widać, jak ważna jest rola magnezu, a tak naprawdę ważne jest utrzymywania właściwych stężeń magnezu w organizmie. Można śmiało stwierdzić, iż magnez obok potasu oraz sodu należy do grupy najważniejszych pierwiastków w organizmie. 

Magazyny magnezu

Ponieważ magnez jest tak ważnym dla życia pierwiastkiem, organizm jest zabezpieczony przed jego głębokimi niedoborami przez magazyny. Doskonałym magazynem dla magnezu jest układ szkieletowy.

Na zasoby tego magazynu wpływa stężenie osoczowe magnezu oraz podaż magnezu w diecie. Jego braki w diecie oraz wynikający z nich niedobór z kolei zaburzają metabolizm wapnia i fosforu, powodując demineralizację kośćca. 

W porównaniu z układem kostno-szkieletowym, w którym związane jest około 60% puli całego magnezu, inne ośrodki magazynujące mają mniejsze zasoby. W mięśniach i wątrobie zmagazynowane jest kolejno około 20% i 7% całej puli magnezu. Wykazano, że tylko 1% magnezu znajduje się w przestrzeni zewnątrzkomórkowej, w tym ok. 100 mg we krwi. 

Prawidłowe zapotrzebowanie na magnez zdrowej dorosłej osoby wynosi około 400 mg/dobę. Wykazano, że w populacji polskiej nawet 70% osób może nie pokrywać dziennego zapotrzebowania na magnez, doprowadzając do jego niedoborów. W przypadku głębokich niedoborów może dojść do spadku osoczowych stężeń, które buforowane są za pomocą zasobów zmagazynowanych w różnych narządach. Długotrwała ekspozycja na niedobory magnezu doprowadzi do uszczuplania zasobów magazynowych magnezu i pojawienia się objawów. 

Objawy niedoboru magnezu są niespecyficzne oraz mają charakter osobniczy. Dlatego zaleca się, w przypadku niedoborów magnezu pokarmowego, włączyć leczenie już w przypadku wystąpienia chorób współistniejących, takich jak cukrzyca typu 2, nadciśnienie tętnicze czy choroba niedokrwienna serca oraz objawów takich jak: zmęczenie, nerwowość, drażliwość, zaburzenia snu, skurcze mięśni, czy nadmierna męczliwość. 

W przypadku niedoborów magnezu, zaleca się uzupełniać ten pierwiastek za pomocą leku, optymalnie w postaci soli organicznej (cytrynian, mleczan), najlepiej w skojarzeniu z witaminą B6. Produkty magnezowe należy przyjmować z posiłkiem, popijając wodą. Należy zwrócić uwagę na rekomendowaną dawkę, która w przypadku leczenia niedoboru magnezu wynosi 300 – 400 mg w dawkach podzielonych.

Autor: Dr n. med. Daniel Śliż

MAT-PL-2301556-1.0-06/2023