Diuramid

• Jaskra: przewlekła z otwartym kątem, wtórna, z zamkniętym kątem (krótkotrwałe leczenie przedoperacyjne w celu obniżenia ciśnienia wewnątrzgałkowego).
• Obrzęki: w niewydolności serca, wywołane przez leki.
• Padaczka: w skojarzeniu z innymi lekami przeciwdrgawkowymi, petit mal u dzieci, grand mal, postacie mieszane.
• Ostra choroba wysokościowa: preparat skraca czas aklimatyzacji, ale jego działanie na objawy choroby wysokościowej jest niewielkie.

Jaskra. Dawkę preparatu należy ustalać indywidualnie w zależności od wielkości ciśnienia wewnątrzgałkowego.

Dorośli.

• W jaskrze z otwartym kątem: 250 mg (1 tabl.) 1-4x/dobę. Dawki >1000 mg (4 tabl.) nie zwiększają skuteczności leczenia.
• W jaskrze wtórnej: 250 mg (1 tabl.) co 4 h. U niektórych pacjentów lek jest skuteczny w dawce 250 mg (1 tabl.) 2x/dobę (w krótkotrwałej terapii).
• W ostrych napadach jaskry: 250 mg (1 tabl.) 4x/dobę.

Padaczka. Dorośli i dzieci. Zwykle 8-30 mg/kg mc./dobę, w 1 do 4 dawek podzielonych. Optymalna dawka wynosi 375-1000 mg/dobę (1,5-4 tabl.). Podczas równoczesnego stosowania acetazolamidu z innymi lekami przeciwdrgawkowymi, początkowo stosuje się 250 mg (1 tabl.) raz/dobę, zwiększając dawkę stopniowo w razie potrzeby. U dzieci nie należy stosować dawki >750 mg/dobę.

Obrzęki w niewydolności krążenia i wywołane przez leki. Początkowo 250-375 mg (1-1,5 tabl.) raz/dobę, rano. Optymalne działanie moczopędne występuje, jeśli preparat stosuje się co drugi dzień lub przez kolejne 2 dni z jednodniową przerwą. Podczas podawania acetazolamidu należy kontynuować leczenie zalecane w niewydolności krążenia, np. stosowanie glikozydów naparstnicy, ograniczenie soli w diecie i uzupełnianie potasu.

Ostra choroba wysokościowa. Zaleca się stosowanie leku w dawce 500-1000 mg/dobę (2-4 tabl.), w dawkach podzielonych. W przypadku szybkiego zdobywania wysokości (ponad 500 m dziennie): 1000 mg/dobę (4 tabl.) w dawkach podzielonych. Preparat należy stosować na 24 do 48 h przed planowanym wejściem na znaczną wysokość, a w razie wystąpienia objawów choroby leczenie należy kontynuować przez następne 48 h lub dłużej, jeśli to konieczne.

Lek można przyjmować niezależnie od posiłków.

Acetazolamid jest inhibitorem anhydrazy węglanowej, działającym moczopędnie. Mechanizm działania polega na zahamowaniu wymiany jonów Na⁺ na jony H⁺ pochodzące z kwasu węglowego. Anhydraza węglanowa katalizuje reakcję, w której powstaje kwas węglowy. Zahamowanie aktywności tego enzymu przez acetazolamid hamuje syntezę kwasu węglowego w cewkach proksymalnych. Niedobór kwasu węglowego, będącego źródłem jonów H⁺, powoduje zwiększenie wydalania wody i sodu. Skutkiem działania acetazolamidu jest więc zwiększenie natriurezy i diurezy. Po upływie około 3 dni stosowania acetazolamidu działanie moczopędne ustaje. Kilkudniowa przerwa w podawaniu powoduje przywrócenie normalnej aktywności anhydrazy węglanowej i działania moczopędnego. Acetazolamid zwiększa wydalanie sodu i wodorowęglanów, co może prowadzić do rozwoju kwasicy metabolicznej. Dopływ znacznych ilości sodu do dystalnych części nefronu wywołany przez acetazolamid powoduje zwiększenie wymiany jonów Na^* na K⁺. Prowadzi to do dużej utraty potasu, czego następstwem może być niedobór i hipokaliemia. Acetazolamid powoduje także zwiększenie wydalania w moczu fosforanów, magnezu i wapnia, co może prowadzić do ciężkich zaburzeń metabolicznych. Poza nerkowe działanie acetazolamidu jest wykorzystywane w leczeniu jaskry. Acetazolamid zmniejsza ilość wytwarzanej cieczy wodnistej oka i dzięki temu zmniejsza ciśnienie wewnątrzgałkowe. Acetazolamid jest również stosowany jako lek wspomagający w leczeniu padaczki. Hamowanie anhydrazy węglanowej w obrębie OUN opóźnia nieprawidłowe wyładowania neuronów.

1 tabl. zawiera 250 mg acetazolamidu.

Acetazolamid jest pochodną sulfonamidową.

Może wystąpić nasilenie działania antagonistów kwasu foliowego, leków hipoglikemizujących oraz doustnych leków przeciwzakrzepowych.

Jednoczesne podawanie acetazolamidu i ASA może spowodować ciężką kwasicę oraz nasilić toksyczność względem OUN.

Acetazolamid powinien być stosowany z zachowaniem ostrożności u pacjentów przyjmujących duże dawki ASA ze względu na możliwość wystąpienia anoreksji, przyspieszonego oddechu, stanu letargu, śpiączki, a nawet zgonu.

Modyfikacja dawki może być potrzebna w przypadku, gdy acetazolamid podawany jest z glikozydami nasercowymi lub lekami obniżającymi ciśnienie krwi.

Stosowany jednocześnie, acetazolamid zmienia metabolizm fenytoiny, prowadząc do zwiększenia jej stężenia w surowicy.

U kilku pacjentów przyjmujących acetazolamid w połączeniu z innymi lekami przeciwdrgawkowymi stwierdzono ciężką postać osteomalacji.

Istnieją pojedyncze doniesienia dotyczące obniżonego poziomu prymidonu i zwiększonego poziomu karbamazepiny w surowicy przy jednoczesnym podawaniu acetazolamidu.

Ze względu na możliwe działanie addycyjne, jednoczesne stosowanie acetazolamidu z innymi inhibitorami anhydrazy węglanowej jest niewskazane.

Zwiększając wartość pH moczu w kanalikach nerkowych, acetazolamid zmniejsza wydalanie amfetaminy i chinidyny z moczem, co może prowadzić do zwiększenia i wydłużenia czasu działania amfetaminy oraz nasilić działanie chinidyny.

Acetazolamid może zwiększać stężenie cyklosporyny.

Acetazolamid może znosić działanie antybakteryjne metenaminy na drogi moczowe.

Acetazolamid zwiększa wydalanie litu i może powodować obniżenie stężenia litu we krwi.

Jednoczesne stosowanie acetazolamidu i sodu wodorowęglanu zwiększa ryzyko tworzenia się kamieni nerkowych.

Nadwrażliwość na substancję czynną, sulfonamidy lub na którąkolwiek substancję pomocniczą.

Acetazolamid jest przeciwwskazany w sytuacjach, gdy we krwi występują obniżone stężenia sodu i/lub potasu, w przypadku zaburzeń czynności nerek i wątroby, niewydolności nadnerczy i kwasicy hiperchloremicznej.

Acetazolamid nie powinien być stosowany u pacjentów z marskością wątroby, gdyż może zwiększać ryzyko encefalopatii wątrobowej.

Długotrwałe podawanie acetazolamidu jest przeciwwskazane u pacjentów z przewlekłą niewyrównaną jaskrą z zamkniętym kątem przesączania, ponieważ w przypadku pełnego zamknięcia kąta przesączania, pogorszenie jaskry będzie maskowane obniżonym ciśnieniem śródgałkowym.

U pacjentów leczonych lekami przeciwpadaczkowymi w różnych wskazaniach odnotowano przypadki myśli i zachowań samobójczych.

Metaanaliza wyników randomizowanych, kontrolowanych placebo badań klinicznych leków przeciwpadaczkowych wskazuje na niewielkie zwiększenie ryzyka myśli i zachowań samobójczych.

Nie jest znany mechanizm powstawania tego ryzyka, a dostępne dane nie wykluczają możliwości wystąpienia zwiększonego ryzyka także podczas stosowania acetazolamidu.

W związku z tym należy uważnie obserwować, czy u pacjenta nie występują myśli i zachowania samobójcze i w razie konieczności rozważyć zastosowanie odpowiedniego leczenia.

Pacjentów (oraz ich opiekunów) należy poinformować, że w razie wystąpienia myśli lub zachowań samobójczych należy poradzić się lekarza.

Zwiększenie dawki nie prowadzi do zwiększenia diurezy, może natomiast zwiększać częstotliwość występowania senności i/lub zaburzeń czucia.

Zwiększenie dawki produktu często prowadzi do zmniejszenia diurezy.

Jednakże, w pewnych przypadkach bardzo wysokie dawki podawano w połączeniu z innymi diuretykami w celu zabezpieczenia diurezy w sytuacji całkowitej opornej niewydolności.

U pacjentów leczonych acetazolamidem odnotowano zarówno podwyższenie jak i obniżenie stężenia glukozy we krwi.

Należy to wziąć pod uwagę w odniesieniu do pacjentów z upośledzoną tolerancją glukozy lub cukrzycą.

Podczas długotrwałego leczenia acetazolamidem wskazane są specjalne środki ostrożności.

Należy poinformować pacjenta, aby zgłaszał wszelkie nietypowe zmiany skórne.

Zaleca się okresową kontrolę morfologii krwi i stężenia elektrolitów.

W następstwie ciężkiej reakcji na sulfonamidy stwierdzano rzadkie przypadki zgonów.

Gwałtowny spadek liczby krwinek lub pojawienie się toksycznych objawów skórnych powinno być sygnałem do natychmiastowego zaprzestania leczenia acetazolamidem.

U chorych z niedrożnością dolnych dróg oddechowych lub rozedmą płuc, u których wentylacja pęcherzykowa może być osłabiona, acetazolamid może nasilać kwasicę.

Należy zachować ostrożność stosując acetazolamid.

U pacjentów z kamicą nerkową w wywiadzie należy rozważyć stosunek korzyści z zastosowania produktu do ryzyka dalszego wytrącania się kamieni.

Acetazolamid alkalizuje mocz.

Zwiększenie dawki nie prowadzi do zwiększenia diurezy, może natomiast zwiększać częstość występowania senności i/lub zaburzeń czucia.

Rzadziej zgłaszano przypadki zmęczenia, zawrotów głowy i ataksji.

Odnotowano kilka przypadków stanów dezorientacji u pacjentów z obrzękami, spowodowanymi marskością wątroby.

Takie przypadki należy ściśle monitorować.

Odnotowano przemijającą krótkowzroczność.

Zaburzenia te zawsze ustępują po zmniejszeniu dawki lub po zaprzestaniu stosowania produktu.

W trakcie leczenia pacjenci nie powinni prowadzić pojazdów ani obsługiwać maszyn.

Działania niepożądane podczas krótkotrwałego leczenia zazwyczaj nie są ciężkie.

Mogą wystąpić następujące działania niepożądane:

• parestezje (szczególnie uczucie „mrowienia” w kończynach)
• utrata apetytu
• zaburzenia smaku
• wielomocz
• uderzenia gorąca
• pragnienie
• ból głowy
• zawroty głowy
• zmęczenie
• drażliwość
• depresja
• zmniejszenie libido
• sporadycznie senność i dezorientacja

Rzadko obserwowano nadwrażliwość na światło.

Podczas długotrwałego leczenia może sporadycznie wystąpić kwasica metaboliczna i zaburzenia równowagi elektrolitowej, w tym hipokaliemia i hiponatremia.

Hipokaliemia jest najczęściej przejściowa i rzadko ma znaczenie kliniczne.

W przypadku kwasicy metabolicznej należy podać wodorowęglan.

Podczas długotrwałego leczenia może wystąpić hiperglikemia i hipoglikemia.

Obserwowano też krótkowzroczność, przemijającą po zmniejszeniu dawki lub przerwaniu podawania produktu.

Zaburzenia układu pokarmowego takie jak:

• nudności
• wymioty
• biegunka

Acetazolamid jako pochodna sulfonamidowa może wywoływać działania niepożądane charakterystyczne dla sulfonamidów.

Są to:

• gorączka
• agranulocytoza
• małopłytkowość
• leukopenia
• niedokrwistość aplastyczna
• zahamowanie czynności szpiku kostnego
• pancytopenia
• wysypka
• rumień wielopostaciowy
• zespół Stevens-Johnsona
• toksyczne martwicze oddzielanie się naskórka
• plamica małopłytkowa
• anafilaksja
• krystaluria
• kamienie nerkowe
• kolka nerkowa i uszkodzenie nerek

Zgłaszano rzadkie przypadki piorunującej martwicy wątroby.

Inne, sporadycznie występujące, działania niepożądane to:

• pokrzywka
• krew w kale
• krwiomocz
• cukromocz
• zaburzenia słuchu i szum w uszach
• zaburzenia wątroby
• niewydolność nerek oraz, rzadko, zapalenie wątroby lub żółtaczka cholestatyczna
• porażenia wiotkie
• drgawki

Acetazolamid przenika przez barierę łożyska. Wykazuje działanie teratogenne i embriotoksyczne u myszy, szczurów, chomików i królików po zastosowaniu dawki doustnej lub pozajelitowej 10-krotnie wyższej niż zalecana u ludzi. Nie przeprowadzono odpowiednich badań u kobiet w ciąży. Produktu nie należy stosować u kobiet w ciąży, szczególnie w I trymestrze. Acetazolamid w niewielkich ilościach przenika do mleka kobiecego. Z uwagi na potencjalne ryzyko wystąpienia działań niepożądanych u karmionych niemowląt, należy podjąć decyzję o przerwaniu leczenia lub zaprzestaniu karmienia piersią podczas przyjmowania produktu.

Nie opisano objawów przedawkowania i ostrego zatrucia u ludzi. Brak swoistej odtrutki na acetazolamid. W wyniku przedawkowania mogą wystąpić zaburzenia równowagi elektrolitowej i kwasica oraz zaburzenia ze strony OUN.

Dlatego należy kontrolować stężenia elektrolitów w surowicy, szczególnie potasu, oraz pH krwi. Należy stosować leczenie objawowe i podtrzymujące. W przypadku kwasicy stosuje się wodorowęglany. Hemodializa usuwa acetazolamid z organizmu.