Reforma POZ – kolejne zmiany w polskiej ochronie zdrowia

1 lipca 2022 zmieniła się treść wielu przepisów regulujących polską opiekę zdrowotną. Obowiązywać zaczęły nie tylko nowe wynagrodzenia minimalne dla poszczególnych zawodów medycznych, ale też weszła w życie reforma w Podstawowej Opieki Zdrowotnej [1]. 1]. Wprowadzone zmiany są efektem prac Zespołu ds. reformy POZ, kierowanego przez prof. Agnieszkę Mastalerz-Migas, konsultantkę krajową medycyny rodzinnej. 

Profilaktyka, czyli jak zachęcić pacjentów do badań

Ministerstwo wprowadziło 2 istotne zmiany w funkcjonowaniu programów profilaktycznych. Po pierwsze, poszerzono kryteria włączenia do programu profilaktyki chorób układu krążenia (CHUK). Teraz będą z niego mogły skorzystać wszystkie chętne osoby w wieku 35-65. Zaktualizowane zostały również same zasady profilaktyki i diagnostyki pacjentów – w oparciu o nowe zalecenia i wytyczne, m.in. obejmujące wprowadzenie skali SCORE 2 zamiast dotychczasowej SCORE. Co ważne, program profilaktyki CHUK będą mogły samodzielnie realizować pielęgniarki (dotychczas takie kompetencje miał wyłącznie lekarz POZ). 

Ponadto, wprowadzono premię za zwiększenie liczby pacjentów zgłaszających się na badania profilaktyczne (dodatek finansowy dotyczy profilaktyki raka szyjki macicy, badań mammograficznych oraz profilaktyki CHUK). Ma to zachęcić lekarzy pracujących w POZ do motywowania pacjentów do zgłaszania się na badania. Jak konkretnie to zrobią?  Ta kwestia leży już w gestii samych medyków.  Sama idea promocji profilaktyki wydaje się być krokiem w dobrą stronę – obecnie zgłaszalność do programów profilaktycznych jest bardzo niska (np. 11,26% dla cytologii czy 35,33% dla mammografii) [2]. Lekarze rodzinni są z założenia tym, którzy są najbliżej pacjenta, najlepiej znają jego lęki i obawy, teoretycznie mają też najlepszą relację z pacjentem, przez co powinno być im łatwiej przekonać go do zgłoszenia się na badanie. Premie finansowe będą przyznawane według określonych kryteriów. Przykładowo, za każde 100 osób, które skorzystają z programu Profilaktyka 40+  placówka otrzyma 2200 zł [3]. 

Więcej narzędzi diagnostycznych dla lekarzy rodzinnych

Reforma zakłada również poszerzenie zakresu badań, które mogą zlecać lekarze rodzinni – do dotychczasowego koszyka dołączono  m.in. ferrytynę, wit. B12, antygen H.pylori w kale czy możliwość skierowania pacjenta na TK klatki piersiowej (pod warunkiem spełnienia konkretnych warunków ustalonych przez konsultanta krajowego. Badania te mają być finansowane z osobnego budżetu powierzanego lekarzom rodzinnym, a nie ze stawki kapitacyjnej (jak dotychczas). Szacunkowo koszt tych zmian wyniesie 110 mln złotych.

Większa rola pielęgniarek POZ

Wprowadzane zmiany obejmą również funkcjonowanie pielęgniarek POZ - one także zyskają  większą pulę badań diagnostycznych (tj.: stężenie we krwi cholesterolu całkowitego, LDL‑cholesterolu, HDL‑cholesterolu, triglicerydów i glukozy; głównie w ramach profilaktyki CHUK) [4], na które będą mogły skierować pacjenta. Zreformowana została ponadto formuła finansowania świadczeń pielęgniarskich w POZ. Część zadań pielęgniarek POZ będzie wynagradzana na zasadzie fee per service –  czyli przychodnia otrzyma środki z NFZ za konkretne procedury wykonane przez pielęgniarkę Dodatkowo, jak już wspomnieliśmy, w ramach promowania i zwiększania dostępności do profilaktyki, pielęgniarki zyskają możliwość samodzielnego prowadzenia programu profilaktyki CHUK.

Opieka koordynowana

Od 1 października 2021 w każdym POZ powinien być wyznaczony koordynator, czyli osoba, która będzie wspierać pacjentów w procesie leczenia, organizować plan leczenia, pomagać w umówieniu się do specjalisty czy usprawniać przepływ informacji między lekarzami [5]. W ramach wprowadzanych zmian poszerzeniu ulegnie również  pula badań dostępna w ramach opieki koordynowanej. Od 1.10.2022 koordynator będzie wspierał pacjenta w leczeniu chorób przewlekłych. Zmiany te mają zwiększać udział lekarzy POZ w leczeniu pacjentów – zgodnie z założeniami, specjaliści mają odtąd pełnić bardziej rolę konsultantów niż medyków prowadzących pacjenta. Pacjent będzie również otrzymywał indywidualny plan opieki medycznej na najbliższe 12 miesięcy. Zgodnie z nim koordynator umówi go na zalecone w planie badania i wizyty.

Reforma potrzebna, ale czy w takiej formie?

Porozumienie Zielonogórskie  – federacja związków pracodawców ochrony zdrowia głównie działających w zakresie podstawowej opieki zdrowotnej i specjalistyki ambulatoryjnej [6], wypowiada się o zmianach krytycznie. Stowarzyszenie zauważa, że wprowadzenie opieki koordynowanej jest bardzo korzystnym rozwiązaniem, ale powinno być poprzedzone odpowiednimi przygotowaniami. Cytując prezesa porozumienia: “Jednakże obecny kształt projektu nosi raczej znamiona eksperymentu niż dobrze przemyślanego i przedyskutowanego z wieloma środowiskami pomysłu na poprawę funkcjonowania fundamentu systemu opieki zdrowotnej” [7]. Jak reforma POZ  wpłynie na zdrowie Polaków? Zapewne okaże się to dopiero w ciągu najbliższych lat. Warto zwrócić uwagę, że założenia reformy są zgodne z trendami światowymi,  kładącymi coraz większy nacisk na profilaktykę i koordynowanie opieki. Pytanie, czy zmian nie można było wprowadzić w taki sposób, aby wszyscy interesariusze systemu ochrony zdrowia byli zadowoleni? A może  opór, który zawsze każdym zmianom towarzyszy, i tak będzie na tyle silny, że nie warto próbować przekonywać krytyków? Sama opieka koordynowana może być przecież ogromną pomocą dla pacjenta i jego rodziny, ułatwiając im odnalezienie się w skomplikowanym systemie, jakim jest polska ochrona zdrowia. Koordynacja opieki to również korzyść dla lekarzy - zapewnia ona sprawniejszy przepływ informacji pomiędzy różnymi specjalistami, a tym samym poprawia compliance z chorym. Nie jest ona jednak panaceum. Kolejki do wielu poradni specjalistycznych są bardzo długie, medycy w POZ również są przeciążeni pracą. Kwestia tego, kto zadania koordynatora będzie wykonywał, to kolejne wyzwanie. Może to być już zatrudniony pracownik, ale praktycznie wszyscy członkowie personelu POZ już teraz są przeciążeni pracą.Oczywiście, można zatrudnić na to stanowisko nowe osoby, pytanie tylko, czy wystarczy zasobów na sfinansowanie ich pensji – zwłaszcza mając na uwadze fakt, że jeszcze niedawno NFZ za realizację zadań koordynatora przelewał jedynie 49 gr miesięcznie [8].