Podawanie leków przez ratowników medycznych – zmiany w rozporządzeniu

W ostatnim czasie nastąpiło wiele zmian prawnych określających kompetencje ratowników medycznych. Nowe regulacje – ustawa o zawodzie ratownika medycznego oraz samorządzie ratowników medycznych [1], a także szereg rozporządzeń nałożyły na ratowników dodatkowe obowiązki, jak i powierzyły im nowe kompetencje. Co zmienia najnowsze rozporządzenie Ministra Zdrowia i jaki będzie miało wpływ to na codzienną pracę zespołów ratownictwa medycznego (ZRM)? 

Ustawa o zawodzie ratownika medycznego

W 2022 roku opublikowano nową wersję ustawy dotyczącej zawodu ratownika medycznego. Najważniejszą zmianą, jaką wniosła nowa legislacja, jest powołanie samorządów ratowników medycznych. Utworzono również prawo wykonywania zawodu ratownika medycznego. Nałożono także uregulowany prawnie obowiązek samokształcenia. Szczegółowe czynności ratunkowe oraz medyczne udzielane przez ratownika oraz leki, jakimi dysponuje, zostały z kolei wymienione w rozporządzeniach Ministra Zdrowia [2, 3]. 

Projekt a rozporządzenie

W związku z trwającymi zmianami legislacyjnymi, temat rozszerzenia asortymentu leków dostępnych dla ZRM nie ustawał. Więcej, stawał się przedmiotem wielu dyskusji. 

W pierwotnym projekcie MZ pojawiały się informacje o planowanym umożliwieniu ratownikom medycznym podaży rokuronium (należącego do środków zwiotczających) oraz anestetyków: etomidatu, ketaminy i metoksyfluranu. Sprowokowało to intensywną debatę związaną z bezpieczeństwem udzielania świadczeń medycznych. Przykładem może być choćby stanowisko Polskiego Towarzystwa Anestezjologii i Intensywnej Terapii (PTAiIT), zwracające uwagę na brak adekwatnego szkolania podczas edukacji ratowników medycznych z zakresu intubacji dotchawiczej [4].

Propozycje ministerstwa spotkały się z podobnym odzewem ze strony środowiska ratowników medycznych, obserwowanym choćby w social mediach. Zgodnie wskazywano na brak odpowiedniego planu szkolenia ratowników przed wprowadzeniem nowych uprawnień. Finalnie projekt został poddany konsultacjom społecznym i do tej pory nie zmieniono uprawnień ratowników medycznych w zakresie podaży środków zwiotczających, anestetyków i zabezpieczania dróg oddechowych, rezerwując intubację jedynie dla sytuacji nagłego zatrzymania krążenia.

Leki podawane przez ratowników medycznych

Leki wchodzące w skład wyposażenia ambulansu są określone w rozporządzeniach Ministra Zdrowia. Ostatnie z nich pozwala ratownikom medycznym na podaż kwasu traneksamowego, noradrenaliny oraz prasugrelu (po wcześniejszej teletransmisji EKG i konsultacji z kardiologiem) [3]. 

Kwas traneksamowy jest uznanym elementem leczenia stosowanym w opanowywaniu krwotoków, w tym pourazowych krwawień śródczaszkowych oraz krwotoków położniczych [5, 6, 7]. Redukuje śmiertelność związaną z krwawieniem, jeśli zostanie podany do 3 godzin od urazu. Ważne jest, aby jego podaż mieściła się w wymaganym oknie czasowym, a dostęp do tego leku w ambulansach może przyczynić się do zwiększenia efektywności leczenia. Warto zwrócić uwagę, że przytoczone wcześniej badania kliniczne raportują niewielkie ryzyko działań niepożądanych w związku z podażą leku. 

Noradrenalina jest wazopresorem pierwszego rzutu we wstrząsie septycznym, a jej podanie w okresie opieki przedszpitalnej wiąże się z poprawą rokowania pacjentów [8]. Poza tym jej użycie jest sugerowane przez ESC we wstrząsie kardiogennym przebiegającym z hipotensją [9]. 

Wytyczne ESC sugerują stosowanie prasugrelu jako dodatkowej terapii przeciwpłytkowej (obok ASA) u pacjentów ze STEMI, zakwalifikowanych do leczenia inwazyjnego [10]. W kontekście ZRM podaż prasugrelu jest ograniczona i wymaga wcześniejszej teletransmisji EKG oraz interpretacji zapisu elektrokardiogramu przez kardiologa.

Lista leków dostępnych dla ratowników ZRM na pewno będzie podlegać wielu zmianom w przyszłości, związanym choćby ze zmniejszającą się liczbą zespołów specjalistycznych “S” i przewagą zespołów “P”. Ważne jednak, aby wprowadzane rozwiązania cieszyły się akceptacją środowiska medycznego i były poprzedzone konsultacjami.