Zespół wydłużonego QT – jakich leków należy unikać?

Zespół wydłużonego QT (LQTS) to zaburzenie rytmu serca, które może prowadzić nawet do migotania komór. Właśnie dlatego tak istotne jest zachowanie ostrożności przy doborze leków u pacjentów z podejrzeniem lub rozpoznaniem LQTS.

Czym jest LQTS?

Zespół wydłużonego QT (ang. long QT syndrome, LQTS) to kanałopatia, czyli schorzenie wynikające z zaburzonego przepływu jonów przez kanały jonowe w komórkach mięśnia sercowego. Może mieć charakter wrodzony lub nabyty, najczęściej jako skutek działania leków. Bez względu na przyczynę, wydłużenie odstępu QT zwiększa ryzyko wystąpienia groźnych arytmii, takich jak torsade de pointes (TdP). Ta forma arytmii może z kolei prowadzić do migotania komór, a w konsekwencji – nagłego zgonu sercowego.

QT w EKG

Odstęp QT należy mierzyć w odprowadzeniu, w którym jest on najdłuższy. Jego długość zależy nie tylko od częstości rytmu serca, ale również od płci pacjenta. Dlatego stosuje się odmienne normy:

1. dla kobiet: 370–460 ms,
2. dla mężczyzn: 360–450 ms.

Wartości te dotyczą skorygowanego QT (QTc), które można obliczyć przy pomocy kalkulatorów, np. wzoru Bazetta.

Jakie leki wpływają na odstęp QT?

Leki przeciwpsychotyczne 

Stanowią jedną z częstszych przyczyn polekowego LQTS. Największe ryzyko związane jest z lekami pierwszej generacji, takimi jak haloperidol, tiorydazyna czy lewomepromazyna. Wśród neuroleptyków atypowych ryzyko wydłużenia QT obserwuje się przy stosowaniu ziprazidonu, kwetiapiny, olanzapiny, klozapiny, rysperydonu i amisulprydu.

Leki przeciwdepresyjne

Ryzyko dotyczy szczególnie substancji z grupy trójpierścieniowych (TCA), takich jak amitryptylina czy imipramina wykazują wyraźny wpływ na wydłużenie QT. Spośród inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI) potencjał do wydłużania QT wykazuje m.in. citalopram.

Leki przeciwdrobnoustrojowe 

Makrolidy (erytromycyna, klarytromycyna), fluorochinolony (moksifloksacyna, lewofloksacyna), a także niektóre leki przeciwgrzybicze (flukonazol, itrakonazol) mogą wydłużać QT.

Leki przeciwhistaminowe 

Część substancji starszej generacji, jak terfenadyna i astemizol, została wycofane z rynku w związku z przypadkami nagłego zgonu sercowego. Nadal jednak istnieją preparaty przeciwhistaminowe, które mogą wykazywać wpływ na QT. Dotyczy to choćby hydroksyzyny. 

Leki przeciwarytmiczne

Klasa III według Vaughan-Williamsa (np. sotalol) oraz niektóre leki klasy IA (np. prokainamid) wydłużają QT.

Nie sposób wymienić wszystkich potencjalnych leków wpływających na odstęp QT. Dane dotyczące konkretnych preparatów – ich interakcji i działań niepożądanych – znajdziesz w naszej Wyszukiwarce leków.

Monitorowanie i ocena ryzyka

Wydłużenie QT nie zawsze prowadzi do arytmii, ale ryzyko TdP znacząco rośnie w obecności czynników takich jak:

• zaburzenia elektrolitowe (hipokaliemia, hipomagnezemia, hipokalcemia),
• bradykardia,
• stosowanie wielu leków o działaniu proarytmicznym (polipragmazja),
• niewydolność serca,
• płeć żeńska.

W praktyce klinicznej warto wykonać EKG przed rozpoczęciem leczenia lekami potencjalnie wydłużającymi QT u pacjentów z wyżej wymienionymi czynnikami ryzyka. Wydłużenie QT nie zawsze wymaga odstawienia leku, o ile korzyści przewyższają ryzyko. Kluczowe jest indywidualne podejście do pacjenta oraz monitorowanie EKG, korekta zaburzeń elektrolitowych, unikanie interakcji lekowych i dostosowanie dawki.