ChAD a borderline – kluczowe różnice w obrazie klinicznym

Choroba afektywna dwubiegunowa (ChAD) oraz zaburzenie osobowości typu borderline (BPD) należą do zaburzeń psychicznych charakteryzujących się znaczną zmiennością nastroju i trudnościami w regulacji emocji, jednak różnią się swoją naturą kliniczną i mechanizmami patofizjologicznymi.

Patofizjologia i obraz kliniczny ChAD

Choroba afektywna dwubiegunowa (ChAD) jest przewlekłym zaburzeniem nastroju, który charakteryzuje się cyklicznością przebiegu oraz zaburzeniami funkcjonowania w sferze poznawczej, społecznej i zawodowej.

Badania wskazują na znaczące podłoże genetyczne, obejmujące zaburzenia w regulacji neuroprzekaźników, przede wszystkim dopaminy, serotoniny i glutaminianu, a także dysfunkcje w zakresie neuroplastyczności i osi podwzgórze–przysadka–nadnercza. 

W obrazie klinicznym dominują naprzemienne epizody:

• manii,
• hipomanii,
• depresji.

Epizody te charakteryzują się zmiennością intensywności i długości trwania. 

Mania manifestuje się:

• podwyższonym lub drażliwym nastrojem,
• wzmożoną energią,
• gonitwą myśli,
• zmniejszoną potrzebą snu,
• impulsywnością,
• zaburzeniami funkcjonowania społecznego,
• objawami psychotycznymi – w cięższych przypadkach.

Hipomania ma podobne cechy, lecz o łagodniejszym nasileniu i bez istotnego upośledzenia funkcjonowania. 

Epizody depresyjne obejmują:

• obniżenie nastroju,
• anhedonię,
• spowolnienie psychoruchowe,
• zaburzenia koncentracji,
• tendencje samobójcze.

Patofizjologia i obraz kliniczny zaburzeń osobowości typu borderline

Z kolei zaburzenie osobowości typu borderline (BPD) charakteryzuje się złożoną patofizjologią, która wynika z interakcji czynników:

• biologicznych,
• psychologicznych,
• środowiskowych. 

U chorych obserwuje się:

• dysfunkcje w zakresie regulacji emocji – związane m.in. z nieprawidłowym funkcjonowaniem osi podwzgórze–przysadka–nadnercza;
• zaburzeniami przetwarzania emocji w strukturach limbicznych – takich jak ciało migdałowate;
• osłabioną kontrolą poznawczą w obrębie kory przedczołowej.

Współwystępujące czynniki ryzyka obejmują częste doświadczenia traum w dzieciństwie, zwłaszcza nadużycia emocjonalne i zaniedbania, które istotnie wpływają na rozwój mechanizmów radzenia sobie z emocjami i kształtowanie schematów poznawczych.

Obraz kliniczny BPD obejmuje przede wszystkim:

• wyraźną chwiejność emocjonalną,
• chroniczne poczucie pustki,
• impulsywność,
• wzorzec niestabilnych i intensywnych relacji interpersonalnych. 

Pacjenci z BPD często:

• doświadczają silnego lęku przed porzuceniem,
• przechodzą gwałtowne zmiany w zakresie obrazu siebie i tożsamości, 
• wykazują skłonność do zachowań autoagresywnych i prób samobójczych.

Charakterystyczne są również:

• zaburzenia w zakresie regulacji gniewu,
• nasilone strategie radzenia sobie o charakterze nieadaptacyjnym – takie jak obwinianie siebie, katastrofizacja czy impulsywne działanie pod wpływem emocji.

ChAD a BPD - kluczowe różnice w obrazie klinicznym

Podsumowanie

Diagnostyka różnicowa między chorobą afektywną dwubiegunową (ChAD) a zaburzeniem osobowości typu borderline (BPD) jest kluczowa z uwagi na istotne podobieństwa objawowe, które mogą prowadzić do błędnych rozpoznań i nieadekwatnego leczenia. 

ChAD wymaga przede wszystkim leczenia farmakologicznego stabilizatorami nastroju oraz, w wybranych przypadkach, lekami przeciwpsychotycznymi lub przeciwdepresyjnymi. Z kolei w borderline skuteczność leczenia opiera się głównie na psychoterapii ukierunkowanej na regulację emocji i poprawę funkcjonowania interpersonalnego, z ograniczoną rolą farmakoterapii objawowej. 

Błędna diagnoza może prowadzić do niewłaściwego leczenia, np. zastosowanie wyłącznie leków przeciwdepresyjnych u pacjenta z nierozpoznanym ChAD wiąże się z ryzykiem indukcji epizodu manii, natomiast nieuwzględnienie cech osobowościowych u pacjenta z borderline może skutkować brakiem odpowiedzi na leczenie farmakologiczne. 

Ponadto, prawidłowa identyfikacja zaburzenia umożliwia lepszą psychoedukację pacjenta i jego rodziny, co sprzyja współpracy terapeutycznej i poprawia rokowanie. Dlatego diagnostyka różnicowa stanowi nie tylko fundament trafnego rozpoznania, ale także warunek skutecznego i bezpiecznego leczenia obu grup pacjentów.