Czego można się spodziewać w badaniu fizykalnym pacjenta z odmą?

Diagnostyka odmy opłucnowej, czyli obecności powietrza w jamie opłucnej, opiera się przede wszystkim na badaniach obrazowych, takich jak RTG klatki piersiowej, tomografia komputerowa oraz ultrasonografia. Niemniej jednak wstępne rozpoznanie odmy stawia się na podstawie dokładnie zebranego wywiadu oraz badania fizykalnego.

Obraz kliniczny w badaniu przedmiotowym pacjenta z odmą zależy od kilku czynników m.in. jej objętości, mechanizmu powstawania (zamknięta, otwarta, prężna) oraz obecności ewentualnych powikłań. Objawy odmy mogą być bardzo subtelne, jak w przypadku niewielkiej odmy samoistnej, lub też dramatycznie nasilone, co typowe jest dla odmy prężnej.

Oglądanie pacjenta z odmą

U pacjentów z podejrzeniem odmy opłucnowej można zaobserwować:

• asymetrię ruchów klatki piersiowej, z osłabieniem ruchomości po stronie odmy;
• tachypnoë – szybkie i płytkie oddechy;
• sinicę centralną, będącą efektem narastającej hipoksemii;
• cechy rozwijającej się niewydolności krążeniowo-oddechowej, szczególnie nasilone w przebiegu odmy prężnej (zimna, wilgotna skóra, niepokój ruchowy, zaburzenia świadomości).

Palpacja i opukiwanie w odmie

Badanie palpacyjne i opukowe klatki piersiowej może ujawnić:

• znaczne osłabienie lub całkowite zniesienie drżenia głosowego po stronie odmy, co spowodowane jest obecnością powietrza tłumiącego przewodzenie drgań;
• odgłos opukowy bębenkowy po stronie odmy – będący konsekwencją obecności powietrza w przestrzeni opłucnowej;
• niekiedy obecność odmy podskórnej, wyczuwalnej jako charakterystyczne trzeszczenie pod skórą.

Osłuchiwanie chorego z odmą

Podczas osłuchiwania pacjenta z odmą stwierdza się:

• wyraźne osłabienie lub całkowite zniesienie szmeru pęcherzykowego po stronie odmy;
• brak dodatkowych szmerów oddechowych.

Specyficzne objawy odmy prężnej

Odma prężna stanowi bezpośrednie zagrożenie życia i wymaga natychmiastowej interwencji medycznej. W związku z tym warto znać typowe dla niej objawy przedmiotowe:

• gwałtownie narastająca duszność oraz objawy hipoksemii (sinica, splątanie);
• tachykardia i hipotensja, będące objawami rozwijającego się wstrząsu spowodowanego zmniejszeniem powrotu żylnego;
• poszerzenie żył szyjnych wynikające ze wzrostu ciśnienia w klatce piersiowej;
• przesunięcie tchawicy w stronę przeciwną do odmy – choć jest to objaw późny i trudny do oceny.

Podsumowanie

Objawy fizykalne w przebiegu odmy opłucnowej obejmują asymetrię ruchomości klatki piersiowej, zniesienie drżenia głosowego, bębenkowy odgłos opukowy oraz osłabienie lub brak szmerów oddechowych po stronie zajętej. Szczególnie niebezpiecznym typem odmy jest odma prężna, której towarzyszą objawy szybko narastającej niewydolności krążeniowo-oddechowej. W praktyce klinicznej, choć badanie przedmiotowe umożliwia szybkie postawienie wstępnego rozpoznania, zawsze wymaga potwierdzenia badaniem obrazowym – najczęściej RTG klatki piersiowej.

Kody ICD-10

Referencje

1. Interna Szczeklika 2023/2024 – mały podręcznik.
2. McKnight CL, Burns B. Pneumothorax. [Updated 2023 Feb 15]. In: StatPearls
3. MacDuff, A., Arnold, A., Harvey, J., & BTS Pleural Disease Guideline Group (2010). Management of spontaneous pneumothorax: British Thoracic Society Pleural Disease Guideline 2010. Thorax, 65 Suppl 2, ii18–ii31. https://doi.org/10.1136/thx.2010.136986 
4. Currie, G. P., Alluri, R., Christie, G. L., & Legge, J. S. (2007). Pneumothorax: an update. Postgraduate medical journal, 83(981), 461–465. https://doi.org/10.1136/pgmj.2007.056978