CPAP w bezdechu sennym – co powinien wiedzieć lekarz POZ?

Obturacyjny bezdech senny (OBS) to przewlekłe schorzenie układu oddechowego występujące w czasie snu, prowadzące do spadków saturacji, mikrowybudzeń i licznych konsekwencji systemowych – zwłaszcza sercowo-naczyniowych i metabolicznych. Szacuje się, że dotyczy on około 23,4% kobiet i 49,7% mężczyzn w populacji ogólnej. Leczeniem z wyboru w umiarkowanych i ciężkich postaciach OBS jest stosowanie aparatu CPAP. W praktyce lekarza POZ coraz częściej pojawia się potrzeba wsparcia pacjentów już korzystających z tej terapii lub podejmujących leczenie.

Korzyści z terapii CPAP

Poprawa jakości życia

U pacjentów z umiarkowanym i ciężkim OBS terapia CPAP może prowadzić do klinicznie istotnej poprawy jakości życia, mierzonej m.in. skalą SAQLI. Korzyść ta jest szczególnie zauważalna u osób z dużą sennością dzienną i przy dobrej adherencji (≥4 godziny na dobę).

Lepsze funkcjonowanie dzienne

CPAP poprawia koncentrację, pamięć, redukuje zmęczenie oraz zwiększa produktywność zawodową.

Wpływ na nastrój

Zmniejszenie senności dziennej i poprawa snu wpływają korzystnie na stan emocjonalny oraz mogą redukować objawy depresji.

Korzyści metaboliczne i sercowo-naczyniowe

Badania wskazują na potencjalne korzyści w zakresie obniżenia ciśnienia tętniczego, poprawy insulinowrażliwości oraz redukcji ryzyka incydentów sercowo-naczyniowych.

Zmniejszenie ryzyka wypadków 

Regularne stosowanie CPAP wiąże się z obniżeniem ryzyka wypadków drogowych oraz w miejscu pracy.

Wyzwania i ograniczenia terapii

Adherencja

Jednym z głównych ograniczeń skuteczności CPAP jest niska przestrzegalność zaleceń przez pacjentów. Tylko około połowa pacjentów używa urządzenia zgodnie z zaleceniami. Korzyści terapeutyczne są ograniczone przy używaniu <4 godzin dziennie.

Brak poprawy u części pacjentów 

Chorzy z łagodnym OBS lub bez wyraźnej senności dziennej nie zawsze obserwuje się subiektywną poprawę po wdrożeniu CPAP.

Zróżnicowanie fenotypowe

Różnice w budowie anatomicznej, czynnikach neurologicznych i behawioralnych wpływają na skuteczność leczenia, dlatego konieczne jest zindywidualizowane podejście.

Klaustrofobia

Częstą przeszkodą w stosowaniu CPAP jest również klaustrofobia, zgłaszana przez 63–84% pacjentów. Klaustrofobia może dotyczyć zarówno maski, jak i uczucia nacisku powietrza – wywołuje lęk, bezsenność i unikanie terapii.

CPAP – aspekty techniczne i użytkowe

Desensytyzacja CPAP

Desensytyzacja CPAP to metoda stopniowego przyzwyczajania pacjenta do korzystania z maski i ciśnienia poprzez zastosowanie technik podobnych do terapii ekspozycyjnej. Badania potwierdzają, że takie podejście może istotnie wydłużyć czas stosowania urządzenia – nawet o ponad 2 godziny każdej nocy.

Prawidłowe dopasowanie maski

Maska powinna być dobrze dopasowana, aby uniknąć przecieków powietrza i zapobiec ponownemu wdychaniu wydychanego powietrza. Jej prawidłowe ułożenie jest kluczowe dla efektywności terapii. Pacjent powinien być edukowany, jak sprawdzać szczelność i utrzymywać sprzęt w czystości.

Działania niepożądane

Do najczęstszych powikłań związanych ze stosowaniem CPAP należą:

• suchość nosa, gardła,
• wzdęcia,
• podrażnienia skóry,
• krwawienia z nosa,
• podrażnienia oczu.

Utrzymanie higieny

Zalecane jest codzienne czyszczenie zbiornika na wodę, regularna kontrola i wymiana filtrów powietrza oraz okresowe przeglądy urządzenia.

Menu kliniczne – dostępne dla personelu medycznego

W wielu nowoczesnych urządzeniach dostępne jest tzw. menu kliniczne, umożliwiające indywidualną. Jest ono jednak dostępne tylko pod nadzorem lekarza. Wśród parametrów, które można modyfikować, wymienia się:

• tryb pracy (CPAP/APAP),
• minimalne i maksymalne ciśnienie terapeutyczne,
• ciśnienie początkowe,
• funkcja RAMP (narastanie ciśnienia w czasie zasypiania),
• poziom nawilżania,
• funkcja wspomagania wydechu (FPS),
• jednostki pomiaru ciśnienia (cmH₂O lub hPa).

Przeciwwskazania do stosowania CPAP

Terapia CPAP jest przeciwwskazana u pacjentów z:

• odmą opłucnową,
• ciężką chorobą pęcherzykową płuc,
• aktywnym wyciekiem płynu mózgowo-rdzeniowego,
• świeżym urazem czaszki lub po niedawnych operacjach neurochirurgicznych,
• zespoleniem omijającym górne drogi oddechowe,
• niestabilnością hemodynamiczną.

W takich przypadkach należy rozważyć inne opcje terapeutyczne lub zasięgnąć opinii specjalisty zajmującego się leczeniem bezdechu sennego.

Rola lekarza POZ – o czym należy pamiętać?

Lekarz podstawowej opieki zdrowotnej powinien pamiętać o aspektach takich jak:

• rozpoznanie wskazań i przeciwwskazań do terapii CPAP,
• zastosowanie desensytyzacji wpływa na zwiększenie czasu użytkowania urządzenia przez pacjentów (+2,6 godz., na noc),
• weryfikacja działań niepożądanych i reagowanie na objawy alarmowe,
• edukacja pacjenta w zakresie higieny sprzętu, stosowania maski oraz celu terapii,
• wspieranie adherencji – poprzez rozmowę, motywację i ewentualne interwencje behawioralne,
• tymczasowe zawieszanie terapii w przypadku ostrej infekcji górnych dróg oddechowych.