Terapia podciśnieniowa w leczeniu ran – standard czy luksus?

Terapia podciśnieniowa (negative pressure wound therapy, NPWT) od lat 90. XX wieku znajduje zastosowanie w leczeniu ran przewlekłych i ostrych. Początkowo postrzegana jako kosztowna i dostępna głównie w ośrodkach specjalistycznych, obecnie staje się jednym z kluczowych narzędzi w leczeniu ran w wielu sytuacjach klinicznych [1–3].

Mechanizmy działania NPWT

Mechanizm działania NPWT obejmuje kilka uzupełniających się procesów:

• makrodeformacja – obkurczanie brzegów rany, zmniejszanie jej powierzchni;
• mikrodeformacja – mechaniczną stymulację komórek prowadzącą do proliferacji fibroblastów i angiogenezy;
• redukcja wysięku i obrzęku – eliminacja nadmiaru płynów, proteaz i mediatorów zapalnych, poprawa perfuzji;
• stabilizacja mikrośrodowiska rany – utrzymanie wilgotności, temperatury i bariery chroniącej przed zakażeniem [1–3].

Skuteczność kliniczna terapii podciśnieniowej

• Rany przewlekłe i stopa cukrzycowa – zastosowanie NPWT przyspiesza ziarninowanie, poprawia odsetek wygojeń i ogranicza ryzyko amputacji [1–3].
• Rany pooperacyjne – profilaktyczne zastosowanie NPWT zmniejsza częstość zakażeń miejsca operowanego i wysięku surowiczego, szczególnie w grupach wysokiego ryzyka [1,2].
• Rany pourazowe i po rozległych zabiegach chirurgicznych – NPWT skraca czas przygotowania rany do powtórnego zamknięcia, zmniejsza ryzyko powikłań infekcyjnych i umożliwia leczenie w warunkach ambulatoryjnych [1–3].

Wskazania:

• rany przewlekłe (odleżyny, owrzodzenia żylne i niedokrwienne, stopa cukrzycowa),
• rany pooperacyjne w grupach wysokiego ryzyka,
• rany pourazowe i zakażone,
• rany z obfitym wysiękiem [1–3].

Przeciwwskazania:

• nieusunięta martwica,
• niekontrolowane krwawienie,
• nieleczone zapalenie kości i szpiku,
• obecność nowotworu w obrębie rany [2,3].

Nowoczesne odmiany NPWT

• ciNPT (closed incision NPWT) – stosowane profilaktycznie w chirurgii wysokiego ryzyka, redukuje powikłania infekcyjne.
• NPWTi-d (NPWT with instilation and dwell time) – systemy z instilacją/płukaniem i czasem przetrzymania płynu, szczególnie przydatny w ranach zakażonych.
• Systemy jednorazowe (single-use NPWT, sNPWT) – lekkie, proste w obsłudze, dedykowane do opieki domowej i ambulatoryjnej [1,2].

Aspekty ekonomiczne i refundacja podciśnieniowego leczenia ran

Choć koszty NPWT pozostają wysokie, analiza koszt–efektywności wykazuje, że metoda ta redukuje liczbę zakażeń, amputacji i ponownych hospitalizacji. W Polsce i Europie, gdzie koszty leczenia ran w warunkach szpitalnych stanowią znaczącą część budżetu ochrony zdrowia, wdrożenie NPWT w grupach wysokiego ryzyka w warunkach ambulatoryjnych jest uzasadnione ekonomicznie [2,3].

W Polsce refundacja NPWT przez NFZ jest ograniczona, ale terapia ta jest już finansowana w ramach wybranych programów, takich jak Kompleksowe Leczenie Ran Przewlekłych (KLRP) czy program Kompleksowego Leczenia Zespołu Stopy Cukrzycowej. Ponadto w planach pracy Rady Przejrzystości na 2025 r. (Posiedzenie 29.09.2025 r., punkt 2) znajduje się projekt dotyczący oceny i objęcia refundacją jednorazowych systemów NPWT. Kierunek ten wskazuje na rosnące znaczenie terapii podciśnieniowej w polityce zdrowotnej i dążenie do zwiększenia jej dostępności dla pacjentów [3–5].

Perspektywy rozwoju

Przyszłość NPWT wiąże się z:

• integracją z telemedycyną i monitorowaniem na odległość,
• wprowadzeniem terapii skojarzonych (antyseptyki, antybiotyki, komórki macierzyste),
• dalszym rozwojem lekkich systemów przenośnych,
• umocnieniem pozycji NPWT w protokołach ERAS (Enhanced Recovery After Surgery – Przyspieszony Powrót do Zdrowia po Operacji) [1–3].

Zarówno europejskie, jak i polskie wytyczne rekomendują stosowanie NPWT nie tylko w szpitalach, ale również w warunkach ambulatoryjnych i domowych, przy odpowiednim przeszkoleniu personelu. Rozwój urządzeń jednorazowych i miniaturyzacja systemów może umożliwiać w przyszłości leczenie w warunkach ambulatoryjnych w poradniach specjalistycznych. [2,3].

NPWT jest obecnie jedną z kluczowych metod wspomagających leczenie ran przewlekłych i ostrych. Liczne dowody naukowe wskazują, że w odpowiednich wskazaniach należy ją traktować jako standard terapeutyczny. Ograniczenia ekonomiczne i organizacyjne wciąż stanowią barierę w jej powszechnym stosowaniu, jednak dynamiczny rozwój technologii, spójne rekomendacje towarzystw naukowych oraz planowane rozszerzenie refundacji mogą istotnie zwiększyć dostępność tej terapii w praktyce klinicznej.