Czym się różni wapń zjonizowany od całkowitego i jakie ma to znaczenie w praktyce?

Wapń całkowity obejmuje wszystkie formy wapnia obecne w surowicy: frakcję zjonizowaną, wapń związany z białkami (głównie z albuminami) oraz wapń tworzący kompleksy z anionami. Natomiast wapń zjonizowany reprezentuje wyłącznie biologicznie aktywną frakcję, która bezpośrednio uczestniczy w procesach fizjologicznych. W koszyku POZ dostępny jest jedynie wapń zjonizowany. 

Zależność od pH i białek

Kluczowe znaczenie różnicy między wapniem całkowitym a zjonizowanym ujawnia się w sytuacjach klinicznych związanych z zaburzeniami gospodarki białkowej lub równowagi kwasowo-zasadowej. W przypadku hipoalbuminemii stężenie wapnia całkowitego może być obniżone, podczas gdy stężenie wapnia zjonizowanego pozostaje w normie. Podobnie, zmiany pH krwi wpływają na wiązanie wapnia z białkami - kwasica zwiększa frakcję zjonizowaną, podczas gdy zasadowica ją zmniejsza, nie zmieniając przy tym stężenia wapnia całkowitego. Te zależności mają istotne znaczenie w praktyce klinicznej, szczególnie u pacjentów w stanach krytycznych, z zaburzeniami wodno-elektrolitowymi lub chorobami nerek.

W praktyce oznaczanie wapnia zjonizowanego jest szczególnie istotne w określonych sytuacjach klinicznych, m.in. u pacjentów z zaburzeniami gospodarki białkowej (np. w marskości wątroby, zespole nerczycowym), u chorych z zaburzeniami równowagi kwasowo-zasadowej, u pacjentów w stanach krytycznych. Dodatkowo, oznaczenie wapnia zjonizowanego jest niezbędne w przypadku stężenia wapnia całkowitego niewspółmiernego do stanu klinicznego pacjenta.

Bibliografia:

1. Baird, G. S. (2011). Ionized calcium. Clinica Chimica Acta, 412(9–10), 696–701. https://doi.org/10.1016/j.cca.2011.01.004
2. Popow M., Bednarczuk T. Trudności w diagnostyce i leczeniu tężyczki hipokalcemicznej Punkt widzenia endokrynologa. Medycyna po Dyplomie 07-08/2022.
3. Szczeklik, A. (2024). Interna Szczeklika 2024.