Jak rozpoznać asterixis?

Asterixis to objaw neurologiczny, który bywa pierwszym uchwytnym znakiem encefalopatii. Wczesne rozpoznanie może zapobiec pogorszeniu stanu pacjenta i przyspieszyć wdrożenie właściwego leczenia przyczynowego.

Czym jest flapping tremor?

Asterixis to mimowolny, nieregularny, nierytmiczny ruch trzepoczący (flapping tremor), wynikający z przejściowej utraty napięcia mięśniowego. Nie jest to klasyczne drżenie (tremor), lecz raczej "ujemne mioklonie" – nagłe, krótkotrwałe przerwanie tonicznego skurczu mięśni, prowadzące do opadania kończyny lub jej części, a następnie szybkiego powrotu do pozycji wyjściowej.

Jak zbadać trzepotanie dłoni przy podejrzeniu encefalopatii?

Badanie asterixis jest proste, szybkie i nieinwazyjne. Oto jak je wykonać w gabinecie:

Ustawienie pacjenta:

• zamknięte oczy;
• ręce wyciągnięte do przodu, nadgarstki zgięte grzbietowo (jak przy gestykulacji „stop”);
• dłonie rozwarte, palce lekko odwiedzione.

W przypadku kończyn dolnych należy przeprowadzić badanie w pozycji leżącej. Polecić pacjentowi uniesienie wyprostowanych nóg z maksymalnym zgięciem grzbietowym stopy. W przypadku braku możliwości wykonania tego ruchu, alternatywą jest zgięcie grzbietowe stopy z jednoczesnym zgięciem w biodrze i kolanie. 

Obserwacja:

• Utrzymanie pozycji przez ≥30 sekund.
• Poszukujemy nieregularnych, trzepoczących ruchów nadgarstków i palców — opadanie i szybkie podnoszenie.

W jakich sytuacjach klinicznych występuje asterixis?

Asterixis jest objawem nieswoistym, ale o znaczeniu praktycznym. Najczęściej występuje w:

• encefalopatiach:
  • wątrobowej – klasyczny objaw encefalopatii w przebiegu marskości wątroby,
  • mocznicowej – przy zaawansowanej niewydolności nerek,

1. hiperkapnii i hipoksji,
2. zaburzeniach neurologicznych – incydenty niedokrwienne, krwiaki, ropnie, nowotwory mózgu. 

Kody ICD-10

Referencje

1. Rissardo, J. P., Muhammad, S., Yatakarla, V., Vora, N. M., Paras, P., & Caprara, A. L. F. (2024). Flapping Tremor: Unraveling Asterixis-A Narrative Review. Medicina (Kaunas, Lithuania), 60(3), 362. https://doi.org/10.3390/medicina60030362
2. Fuller, G. (2015). Badanie neurologiczne. To proste (W. Turaj, Red.; wyd. 5). Edra Urban & Partner. 
3. Podemski, R. (2019). Kompendium neurologii (wyd. 4). Via Medica.