Jak przesiewowo badać funkcję tarczycy?

Badania przesiewowe, czyli testy wykonywane w celu wykrycia potencjalnych zaburzeń zdrowotnych u osób bez objawów choroby, odgrywają kluczową rolę w ochronie zdrowia publicznego. W kontekście tarczycy, przesiewowe badania mogą pomóc w identyfikacji wczesnych zaburzeń jej funkcji, co ma szczególne znaczenie ze względu na możliwość uniknięcia poważnych komplikacji zdrowotnych. Niniejszy artykuł analizuje zastosowanie badań przesiewowych w kierunku zaburzeń funkcji tarczycy, uwzględniając wrodzoną niedoczynność tarczycy, efektywność rutynowego badania TSH oraz rolę ultrasonografii.

Badanie przesiewowe w kierunku wrodzonej niedoczynności tarczycy

Wrodzona niedoczynność tarczycy (WNT) jest poważnym schorzeniem, które może prowadzić do trwałych zaburzeń neurologicznych, jeśli nie zostanie odpowiednio wcześnie rozpoznane i leczone. W Polsce, podobnie jak w wielu innych krajach, badania przesiewowe w kierunku WNT są wykonywane rutynowo u noworodków. Test polega na oznaczeniu stężenia tyreotropiny (TSH) w kropli krwi pobranej z pięty dziecka w pierwszych dniach życia. Wysokie stężenie TSH sugeruje niedoczynność tarczycy, co wymaga dalszej diagnostyki i szybkiego rozpoczęcia leczenia lewotyroksyną [1].

Efektywność tego programu jest niezaprzeczalna – badania przesiewowe noworodków znacząco zmniejszyły częstość poważnych powikłań neurologicznych związanych z WNT, co stanowi modelowy przykład korzyści z masowego screeningu.

Czy warto wykonywać badania przesiewowe w kierunku zaburzeń pracy tarczycy u dorosłych?

Decyzja o wdrożeniu badań przesiewowych dla dorosłej populacji wymaga rozważenia kilku czynników, zgodnie z aktualnymi wytycznymi światowych organizacji zdrowia, takich jak WHO i ATA (American Thyroid Association), które podkreślają potrzebę ukierunkowania przesiewu na grupy ryzyka: rozpowszechnienia zaburzeń, skutków nieleczonych schorzeń, dostępności skutecznych metod diagnostycznych i terapeutycznych oraz kosztów ekonomicznych. Niedoczynność i nadczynność tarczycy są relatywnie często występującymi zaburzeniami, które mogą być bezobjawowe, szczególnie u osób starszych.

Aktualne wytyczne sugerują, że badania przesiewowe TSH mogą być uzasadnione w grupach podwyższonego ryzyka, takich jak osoby starsze, kobiety w ciąży lub planujące ciążę, pacjenci z chorobami autoimmunologicznymi, czy osoby z obciążenia rodzinnym chorobami tarczycy. Jednak masowy screening całej populacji dorosłych nie jest obecnie zalecany z uwagi na ograniczoną korzyść kliniczną w stosunku do kosztów [2].

TSH czy USG – co może być skutecznym testem przesiewowym?

Oznaczenie TSH jest obecnie najczęściej stosowanym testem diagnostycznym w kierunku zaburzeń tarczycy. Wysoka czułość tego parametru w wykrywaniu niedoczynności tarczycy czyni go idealnym kandydatem na badanie przesiewowe. Niemniej jednak, w przebiegu nadczynności tarczycy wczesne zmiany charakteryzują się obniżonym stężeniem TSH przy jeszcze prawidłowych poziomach hormonów T3 i T4, co może wymagać dalszych badań [3,4].

Z kolei ultrasonografia tarczycy (USG) jest niezwykle przydatna w ocenie strukturalnych zmian gruczołu, takich jak wole, guzki czy torbiele. Jednak brak bezpośredniego związku pomiędzy zmianami strukturalnymi a funkcjonalnymi ogranicza jej zastosowanie jako testu przesiewowego. USG mogłoby być uzupełnieniem diagnostyki u pacjentów z nieprawidłowym wynikiem TSH lub w populacjach o wysokim ryzyku raka tarczycy [4,5].

Dodatkowe aspekty medyczne

W kontekście badań przesiewowych należy także uwzględnić aspekty populacyjne, takie jak niedobór jodu. W krajach z niedostatecznym spożyciem jodu częstość zaburzeń tarczycy jest znacznie wyższa, co może wpływać na zasadność przeprowadzania badań przesiewowych w określonych regionach [1].

Podsumowanie 

Podsumowując, badania przesiewowe w kierunku funkcji tarczycy są niezwykle ważne w przypadku noworodków, natomiast ich zastosowanie u dorosłych powinno być ograniczone do grup ryzyka. Test TSH pozostaje najbardziej efektywnym i praktycznym narzędziem przesiewowym, podczas gdy ultrasonografia może stanowić jego cenne uzupełnienie w określonych przypadkach.

Referencje 

1. Büyükgebiz A. (2013). Newborn screening for congenital hypothyroidism. Journal of clinical research in pediatric endocrinology, 5 Suppl 1(Suppl 1), 8–12. https://doi.org/10.4274/jcrpe.845
2. Eftekharian, F., Ranjbar Omrani, G., Dabbaghmanesh, M. H., Sahraei, R., Behnam, M. A., Bakhshayeshkaram, M., & Dabbaghmanesh, M. M. (2024). Comparison of Thyroid Gland Sonography Index with Serum Antithyroid Peroxidase, Antithyroglobulin, and Thyroid Function Tests in Patients with Hashimoto Thyroiditis. Galen medical journal, 13, 1–11. https://doi.org/10.31661/gmj.v13i.3309
3. Chami, R., Moreno-Reyes, R., & Corvilain, B. (2014). TSH measurement is not an appropriate screening test for autonomous functioning thyroid nodules: a retrospective study of 368 patients. European journal of endocrinology, 170(4), 593–599. https://doi.org/10.1530/EJE-13-1003
4. American Thyroid Association. (2020, June 8). Thyroid function Tests | American Thyroid Association. https://www.thyroid.org/thyroid-function-tests/
5. Screening for thyroid Dysfunction: Recommendation statement. (2015, June 1). AAFP. https://www.aafp.org/pubs/afp/issues/2015/0601/od1.html