Spis treści

05.12.2020

ZUS a indywidualna praktyka lekarska - przewodnik

100%

Najważniejsze informacje

Przedsiębiorca jest automatycznie rejestrowany jako płatnik ZUS po wpisie do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG) i ma 7 dni aby zgłosić się do ubezpieczenia ZUS.
Standardowo podstawa wymiaru składek ZUS nie może być niższa niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego.
W początkowym okresie prowadzenia działalności gospodarczej można wykorzystać dostępne ulgi.
Ustalanie wysokości składki zdrowotnej zależy od wybranej formy odpodatkowania.
Aby korzystać z gabinet.gov.pl w ramach praktyki lekarskiej, należy wcześniej przypisać księgę rejestrową praktyki zawodowej do konta w Rejestrze Podmiotów Wykonujących Działalność Leczniczą (RPWDL).

Każdy przedsiębiorca musi być zarejestrowany jako płatnik składek ZUS i jako osoba ubezpieczona. W przypadku lekarza prowadzącego praktykę lekarską dodatkową sprawą do załatwienia w związku z ZUS jest uzyskanie uprawnienia do wystawiania zwolnień lekarskich.

Od 1 stycznia 2022 r. obowiązują przepisy ustawy z dnia 29 października 2021 r.o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatkudochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 2105), tzw. Polski Ład. Ustawa ta wprowadza również szereg zmian dotyczących ustalania wysokości składki na ubezpieczenie zdrowotne oraz zasad rozliczania składek.

Zmiany dotyczą w szczególności osób prowadzących pozarolniczą działalność. Są również zmiany dotyczące terminów rozliczania i opłacania składek.

Spis treści

Rejestracja w ZUS
Ubezpieczenie społeczne
Ubezpieczenie zdrowotne
Inne składki
Jak płacić składki przy dochodach z kilku źródeł?
Uprawnienia potrzebne do prowadzenia praktyki lekarskiej

Rejestracja w ZUS

Przedsiębiorca przy wpisie do CEIDG (Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej) zostaje automatycznie zarejestrowany jako płatnik składek. Na podstawie informacji z CEIDG ZUS sporządza dokumenty ZUS ZFA (zgłoszenie przedsiębiorcy jako płatnika składek), informację o rachunkach bankowych płatnika składek (ZUS ZBA) oraz o adresach prowadzenia działalności (ZUS ZAA).

W ciągu 7 dni od rozpoczęcia działalności przedsiębiorca musi zgłosić siebie, a także swoich pracowników i członków rodziny do ubezpieczenia zdrowotnego i społecznego ZUS. Służą do tego formularze:

ZUS ZUA (zgłoszenie do ubezpieczenia zdrowotnego i społecznego),
ZUS ZZA (zgłoszenie tylko do ubezpieczenia zdrowotnego - w przypadku korzystania z “ulgi na start”),
ZUS ZCNA (zgłoszenie członków rodziny do ubezpieczenia zdrowotnego).

Wnioski te można złożyć osobiście, za pomocą programu Płatnik lub przez PUE ZUS. Założenie profilu na PUE ZUS w roli płatnika składek i przesłanie formularzy drogą elektroniczną jest obowiązkowe, jeżeli rozlicza się więcej niż 5 pracowników. Konto na PUE ZUS jest zdecydowanie przydatne przy rozliczeniach, warto więc zarejestrować się zarówno jako lekarz jak i płatnik (przedsiębiorca).

Ubezpieczenie społeczne

Kwota poszczególnych składek obliczana jest jako procent podstawy wymiaru. W przypadku pracowników podstawę wymiaru stanowi przychód. Jeżeli przedsiębiorca pracuje również na etacie z przynajmniej minimalnym wynagrodzeniem, nie podlega on obowiązkowi ubezpieczenia społecznego z tytułu prowadzonej działalności (bo składki są odprowadzane w jego imieniu przez pracodawcę). W przypadku prowadzenia działalności gospodarczej i standardowego naliczania składek, podstawę wymiaru stanowi zadeklarowana przez przedsiębiorcę kwota, która nie może być niższa niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego. W 2022 r. prognozowane przeciętne wynagrodzenie miesięczne wynosi 5922 zł, więc minimalna podstawa wymiaru - 3553,20 zł.

Istnieje oczywiście możliwość opłacania wyższych składek, z uwzględnieniem limitów podstaw wymiaru składek, przy czym podstawa składek ubezpieczenia emerytalnego i rentowego jest ograniczona w danym roku kalendarzowym do kwoty będącej 30-krotnością prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w danym roku kalendarzowym (w 2022 r. - 177 660 zł).

Wysokość świadczeń jest obliczana przez ZUS na podstawie kwot, od których przedsiębiorca opłaca składki.

Przedsiębiorca przez 60 miesięcy może korzystać z ulg, które pozwalają nie płacić składek lub płacić składki na ubezpieczenie społeczne od preferencyjnych podstaw. Warunki korzystania, czas trwania, uprawnienia i skutki poszczególnych ulg przedstawiono poniżej.

Ulga na start

Przedsiębiorca może (ale nie musi) skorzystać z “ulgi na start”, czyli przez 6 miesięcy kalendarzowych nie płacić składek na ubezpieczenie społeczne, jeżeli:

podejmuje działalność gospodarczą po raz pierwszy lub po upłynięciu min. 60 miesięcy od zawieszenia lub zakończenia działalności,
nie będzie wykonywał dla byłego pracodawcy tego, co robił jako pracownik w bieżącym lub poprzednim roku kalendarzowym (czyli np. jeżeli wcześniej lekarz dyżurował w podmiocie leczniczym na podstawie umowy o pracę, a teraz chce dyżurować “na kontrakcie”, to nie przysługuje mu “ulga na start”).

“Ulga na start” przysługuje przez 6 miesięcy kalendarzowych od momentu rozpoczęcia działalności gospodarczej. Jeżeli przedsiębiorca rozpocznie działalność w pierwszym dniu miesiąca, miesiąc ten liczy się jako pierwszy miesiąc korzystania z ulgi. W przypadku rozpoczęcia działalności w trakcie miesiąca, okres ulgi liczy się od następnego miesiąca kalendarzowego (czyli w praktyce trwa dłużej). Okres przysługiwania ulgi nie zostaje przedłużony w momencie zawieszenia działalności.

Nie ma obowiązku korzystania z “ulgi na start”. Można też z niej zrezygnować i zgłosić się do ubezpieczeń społecznych, jednak nie można jej wznowić, nawet jeżeli nie upłynęło jeszcze 6 miesięcy od początku działalności. Będzie można z niej skorzystać dopiero po 60 miesiącach od zawieszenia lub zakończenia działalności.

Należy jednak pamiętać o konsekwencjach niepłacenia składek na ubezpieczenie społeczne. Nie przysługują wtedy świadczenia z ubezpieczenia chorobowego (zasiłek chorobowy, świadczenie rehabilitacyjne, zasiłek macierzyński, zasiłek opiekuńczy) oraz z ubezpieczenia wypadkowego (świadczenia z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową - zasiłek chorobowy, świadczenie rehabilitacyjne). Okres, w którym nie opłaca się składek na ubezpieczenie emerytalne nie będzie również uwzględniony przy ustalaniu prawa do emerytury oraz nie podwyższy jej wysokości. Również w przypadku ubiegania się o prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy nie wystarczy udowodnienie niezdolności do pracy. Należy jeszcze udowodnić wymagany okres składkowy i nieskładkowy (zależny od wieku) oraz że niezdolność do pracy powstała w tych okresach lub w ciągu 18 miesięcy od ich ustania.

Preferencyjna podstawa

Gdy upłynie 6 miesięcy obowiązywania “ulgi na start” lub przedsiębiorca wcześniej z niej zrezygnuje, przez 24 miesiące może opłacać składki na ubezpieczenie społeczne od tzw. preferencyjnej podstawy wymiaru składek. Oznacza to, że opłaca składki od zadeklarowanej przez siebie kwoty, nie mniejszej niż 30% minimalnego wynagrodzenia. W 2022 r. minimalne wynagrodzenie wynosi 3010 zł, więc podstawa wymiaru to 903 złotych.

Prawo do tej ulgi ma przedsiębiorca, który:

nie prowadzi lub w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej nie prowadził innej działalności,
nie wykonuje dla byłego pracodawcy czynności, które wykonywał jako pracownik w tym lub poprzednim roku kalendarzowym.

Okres 24 miesięcy liczy się od dnia objęcia ubezpieczeniem społecznym, czyli od dnia ustania “ulgi na start” lub w przypadku wcześniejszej rezygnacji z “ulgi na start” od dnia zadeklarowanego w złożonym wniosku (nie może być to data wcześniejsza od dnia złożenia wniosku).

Wysokość świadczeń z ubezpieczenia chorobowego i wypadkowego będzie wyliczana na podstawie zadeklarowanej podstawy składek.

Mały ZUS+

W ramach tej ulgi podstawa składek jest ustalona proporcjonalnie do wysokości dochodu oraz mieści się pomiędzy 30% minimalnego wynagrodzenia (2022 r. – 903 zł) a 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego (w 2022 r. - 3553,20 złotych) Podstawa zależy od dochodu w poprzednim roku, ustala się ją raz w roku (https://eskladka.pl/).

Przedsiębiorca może skorzystać z tej ulgi, jeżeli:

prowadzi działalność na podstawie wpisu do CEIDG,
jego przychód z działalności gospodarczej w poprzednimi roku nie przekroczył 120 tys. złotych (próg jest proporcjonalnie niższy jeżeli prowadził działalność gospodarczą przez część roku kalendarzowego),
prowadził działalność gospodarczą przez przynajmniej 60 dni w poprzednim roku kalendarzowym,
nie spełnia warunku opłacania preferencyjnych składek (patrz wyżej),
nie rozliczał się w zeszłym roku w formie karty podatkowej i nie korzystał ze zwolnienia sprzedaży z podatku VAT (dopiero spełnienie obu tych warunków dyskwalifikuje od korzystania z tej ulgi),
nie wykonuje dla byłego pracodawcy tego, co robił w ramach stosunku pracy w roku bieżącym lub poprzednim,
nie podlegał w zeszłym roku ubezpieczeniom społecznym lub zdrowotnym z tytułu innej działalności pozarolniczej.

Z ulgi można korzystać do 36 miesięcy w ciągu ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych prowadzenia działalności gospodarczej (liczy się każdy “zaczęty” miesiąc). Można w każdej chwili z niej zrezygnować. Przedsiębiorca, który skorzystał z “ulgi na start” i preferencyjnej podstawy do składek może skorzystać z “Małego ZUSu +”.

Jak w przypadku preferencyjnej podstawy składek, wysokość świadczeń z ubezpieczenia chorobowego i wypadkowego będzie wyliczana na podstawie zadeklarowanej podstawy składek.

Ubezpieczenie zdrowotne

Przepisy Polskiego Ładu wprowadziły istotne zmiany w zakresie ustalania wysokości składki zdrowotnej w zależności od wybranej formy opodatkowania.

Skala podatkowa

Od 2022 r. składka na ubezpieczenie zdrowotne przy opodatkowaniu według skali podatkowej wynosi 9% dochodu z działalności gospodarczej ustalonego za rok kalendarzowy. Przy czym składka zdrowotna nie może być mniejsza od tej opłacanej w ramach minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w pierwszym dniu roku. Wynagrodzenie minimalne od 1 stycznia 2022 r. to 3 010 zł, zatem minimalna wysokość składki wynosi 270,90 zł miesięcznie (9% od 3 010 zł).

Podatek liniowy

Od 2022 r. stawka w przypadku podatku liniowego wynosi 4,9% i liczona jest od podstawy oskładkowania (dochodów). Podstawa wymiaru składki za dany miesiąc stanowią nie może być niższa od kwoty minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w danym roku kalendarzowym. W takim przypadku wysokość składki zdrowotnej określona zostanie na poziomie odpowiadającym 9% minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Ryczałt ewidencjonowany

Podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne osób prowadzących działalność gospodarczą, które stosują opodatkowanie na zasadach ryczałtu będzie zależeć od osiąganego poziomu przychodów. Roczną podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne dla przedsiębiorców opodatkowanych ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych stanowi:

iloczyn liczby miesięcy w roku kalendarzowym i kwoty równej 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, jeżeli osiągnięte przychody z działalności nie przekroczyły w tym okresie kwoty 60 000 zł,
iloczyn liczby miesięcy w roku kalendarzowym i kwoty równej przeciętnemu miesięcznemu wynagrodzeniu, jeżeli osiągnięte przychody z działalności przekroczyły w tym okresie kwotę 60 000 zł i nie przekroczyły kwoty 300 000 zł,
iloczyn liczby miesięcy w roku kalendarzowym i kwoty równej 180% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, jeżeli osiągnięte przychody z działalności przekroczyły w tym okresie kwotę 300 000 zł.

Karta podatkowa

W przypadku karty podatkowej składka zdrowotna wynosi 9% podstawy wymiaru składki, którą stanowić będzie kwota minimalnego wynagrodzenia w danym roku. W 2022 roku kwota składki zdrowotnej dla przedsiębiorców na karcie podatkowej wynosić będzie 270,90 zł. Przy tej formie opodatkowania także zapłacona składka zdrowotna nie będzie podlegała odliczeniu od podatku ustalonego w decyzji naczelnika urzędu skarbowego.

Inne składki

Poniższe składki opłaca się za każdego pracownika, a także członków rodziny przedsiębiorcy zgłoszonych jako osoby współpracujące.

Fundusz Pracy - 2% podstawy wymiaru (niektóre wyjątki: kobiety po 55 r.ż., mężczyźni po 60 r.ż.; przez 36 miesięcy po powrocie z urlopu macierzyńskiego, rodzicielskiego lub wychowawczego; gdy podstawa wymiaru składek rentowych i emerytalnych jest niższa od minimalnego wynagrodzenia)
Fundusz Solidarnościowy - 0,45% podstawy wymiaru (obowiązują te same zasady co w przypadku Funduszu Pracy)
Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych - 0,1% podstawy wymiaru (nie obowiązuje po przekroczeniu 55 r.ż. przez kobiety, 60 r.ż. przez mężczyzn; po powrocie z urlopu macierzyńskiego itp.)

Jak płacić składki przy dochodach z kilku źródeł?

Uprawnienia potrzebne do prowadzenia praktyki lekarskiej

Korzystanie z systemu gabinet.gov.pl w ramach IPL

Należy przypisać księgę rejestrową praktyki zawodowej do konta w RPWDL (Rejestr Podmiotów Wykonujących Działalność Leczniczą). W tym celu należy wypełnić i złożyć “Wniosek o nadanie uprawnień do księgi rejestrowej” na portalu https://rpwdl.csioz.gov.pl/. Numer księgi rejestrowej można znaleźć za pomocą wyszukiwarki dostępnej na stronie przed zalogowaniem. Do podpisania dokumentu potrzeby jest podpis elektroniczny. Film z instrukcją krok po kroku dostępny tutaj.
Właściciele praktyk lekarskich nie muszą składać wniosków o dostęp do aplikacji - możliwe jest automatyczne założenie konta. W tym celu należy się zalogować przy użyciu profilu zaufanego, bankowości elektronicznej lub e-dowodu i jeżeli dana praktyka zostanie znaleziona w systemie P1, konto użytkownika zostanie założone.

Jak uzyskać uprawnienia do wystawiania e-recept?

Instrukcję w formie grafiki można znaleźć tutaj.

Po przypisaniu księgi rejestrowej do konta w RPWDL, jeżeli lekarz korzysta z bezpłatnej aplikacji gabinet.gov.pl, po zalogowaniu może już wystawiać e-recepty za jej pośrednictwem (nie ma potrzeby składania wniosku o rejestrację w systemie P1, następuje to w sposób automatyczny).
Jeżeli lekarz korzysta z innej aplikacji gabinetowej, musi wygenerować certyfikat systemu e-zdrowie (P1 „Elektronicznej Platformy Gromadzenia, Analizy i Udostępniania zasobów cyfrowych o Zdarzeniach Medycznych”). Podłączenie do systemu P1 wykonuje się za pomocą konta w RPWDL. Film instruktażowy jest dostępny tutaj.
Recepty refundowane może wystawiać każdy lekarz posiadający PWZ, bez konieczności zawierania oddzielnej umowy upoważniającej. Należy złożyć wniosek do odpowiedniego oddziału NFZ o uzyskanie uprawnień do pobierania numerów recept (dotyczy to recept papierowych, które obecnie wychodzą z użytku, można ich jeszcze używać do recept pro auctore i pro familia).