Co skłania kadry medyczne do migracji? - rozmowa z prof. Maciejem Duszczykiem

Rozmowa z prof. Maciejem Duszczykiem z Wydziału Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych oraz Ośrodka Badań nad Migracjami Uniwersytetu Warszawskiego

– Ośrodek Badań nad Migracjami Uniwersytetu Warszawskiego przeprowadził II edycję badania dotyczącego planów migracyjnych studentów VI roku kierunku lekarskiego. Wyniki pierwszej edycji tego badania z 2022 r. pokazują, że co trzeci absolwent studiów medycznych był „prawie zdecydowany” na wyjazd za granicę, a dwie trzecie studentów nie wykluczało emigracji. Jak teraz odpowiadali studenci VI roku kierunków lekarskich polskich uczelni medycznych oraz absolwenci, którzy brali udział w zeszłorocznym badaniu? 

W tym roku ankietę wysłaliśmy do 13 uczelni. Dokładne wyniki badania zaprezentujemy 14 czerwca w czasie seminarium organizowanego na Uniwersytecie Warszawskim. Będzie można je śledzić on-line lub być osobiście na Wydziale Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych. Jest już uruchomiona rejestracja. Z dotychczasowych analiz wynika, że potencjał migracyjny obecnych studentów VI roku, którzy za chwilę skończą studia, jest troszkę mniejszy niż w poprzednim roku. Jednocześnie potwierdziliśmy obserwacje z poprzedniego roku, że studenci raczej myślą o wyjeździe dopiero po stażu lub nawet po specjalizacji. To jest dobra informacja, ponieważ pozwala podejmować działania, które zatrzymają ich w Polsce. To, co jest bardzo ciekawe, to nadal mocne deklaracje o niewykluczaniu emigracji, choć osób zdecydowanych na wyjazd jest niewiele – około 15%. Znacząca część osób, które w pierwszej turze badania deklarowały chęć wyjazdu, nadal nie opuściło Polski, bo jak mówią, nie skończyli jeszcze stażu i czekają z ostatecznymi decyzjami. Ponadto czekają na efekty wprowadzanych zmian w ochronie zdrowia, szczególnie w zakresie ścieżek kariery. 

– Jakie czynniki mają wpływ na decyzję o wyjeździe? 

To wcale nie wynagrodzenia, które dominowały przez lata, ale stosunki w miejscach pracy oraz ogólna sytuacja społeczno-polityczna w naszym kraju sprawiają, że młodzi ludzie chcą wyjechać z kraju. Respondenci nadal dostrzegają „mowę nienawiści” przeciw lekarzom i szerzej, przeciw środowisku medycznemu. Zdecydowanie widać, że mamy do czynienia z bardzo świadomymi obywatelami, którzy mają bardzo jasno sprecyzowane oczekiwania zarówno dotyczące życia prywatnego, jak i zawodowego.  

– Czy należy się obawiać dużego odpływu kadr medycznych w przyszłości, jeśli sytuacja się nie zmieni? 

Wyjazd młodych lekarzy za granicę na pewno jest wyzwaniem. O ile głównym celem jest zdobycie nowych umiejętności i powrót do Polski, to może być to nawet dla nas korzystne. Jeżeli jednak tracimy ich bezpowrotnie, to oczywiście jest strata. 

– Minister Zdrowia Adam Niedzielski podkreśla, że rząd zatrzymał odpływ kadry. 

To nie jest takie proste. Ze statystyk wynika, że emigracja nie rośnie, ale też i nie spada. To jest jednak relatywnie dobra informacja w czasach rosnącej konkurencji o lekarzy na świecie. Kluczowe w średniej perspektywie czasu będzie obserwowanie wpływu zwiększenia liczby miejsc kształcenia na kierunkach medycznych na procesy migracyjne. W wyniku wchodzenia na rynek zdrowotny o wiele większej liczby lekarzy, co doprowadzi do spadku wynagrodzeń, ten czynnik wypychający ponownie może mieć znaczenie. 

– Jak zatem zachęcić młodych lekarzy do pracy w naszym kraju, co powinni zrobić rządzący?  

Na pewno wsłuchałbym się w to, o czym mówią młodzi lekarze. Z naszych badań wynikają trzy podstawowe wnioski. Pierwszy dotyczy poprawy warunków dla transparentnej kariery zawodowej, w tym relacji w miejscach pracy, drugi dotyczy dostępu do najnowszych metod leczenia, w tym innowacyjnych. Wiele z procedur używanych na tzw. „zachodzie” jest u nas niedostępnych i to nie tylko z powodu braku środków, ale też politycznych. I trzecie, uczynienie wszystkiego w kontekście poprawy wizerunku lekarzy i środowiska medyków. Muszą oni cieszyć się zaufaniem. 

– Które kraje są najchętniej wybierane? 

Studenci najbardziej chcieliby pracować w Niemczech, na drugim miejscu są państwa skandynawskie. Obserwujemy spadek znaczenia Wielkiej Brytanii. To spora zmiana, ponieważ jeszcze kilka lat temu Wielka Brytania była głównym celem migracji.

– Czy rządzący biorą pod uwagę wyniki prowadzonych przez pana badań? 

Po opublikowaniu wyników I tury badań miałem okazję rozmawiać z panem ministrem i dokładnie pokazać, na co należy zwrócić uwagę. Pan minister był zainteresowany wynikami. Na razie jednak nie widzę, aby przełożyły się one na konkretne decyzje. Może teraz, po II turze, kiedy pewne obserwacje się potwierdziły, podjęte zostaną działania wychodzące naprzeciw oczekiwaniom młodych lekarzy.

Wyniki naszych badań publikujemy w uznanych czasopismach międzynarodowych. Nasz ostatni tekst ukazał się w czasopiśmie Światowej Organizacji ds. Migracji. Spośród ponad 90 zgłoszonych tekstów wybrano 7, w tym nasz. Pokazuje to duże zainteresowanie tematem. Myślę, że wyniki są istotne dla Ministerstwa Zdrowia, Naczelnej Izby Lekarskiej i władz uczelni medycznych. Pokazują losy absolwentów, co jest bardzo ważne przy projektowaniu działań w zakresie kształcenia. Kolejna edycja badania odbędzie się za rok. Planujemy je powtarzać co roku.