Luka w przepisach o stażach uzupełniających. Rzecznik żąda zmian

Jedna z lekarek odbywająca staż uzupełniający w trzech różnych podmiotach leczniczych zgłosiła się do biura Rzecznika Praw Lekarza Okręgowej Izby Lekarskiej z prośbą o interwencję, ponieważ w żadnym z tych miejsc nie otrzymuje wynagrodzenia - staż traktowany jest jako forma wolontariatu. 

Lek. Monika Potocka, Rzecznik Praw Lekarza zwróciła się dwukrotnie do Ministerstwa Zdrowia z prośbą o interpretację przepisów w tej sprawie. Jej zdaniem, istnieje luka prawna, która umożliwia nadużycia. Resort nie odpowiedział na drugie zapytanie. 

Jak przypomina Monika Potocka, zgodnie z przepisami lekarz odbywający szkolenie specjalizacyjne w trybie pozarezydenckim jest zobowiązany do zawarcia z podmiotem prowadzącym szkolenie umowy o pracę lub cywilnoprawnej, a wykonywane świadczenia nie mogą być nieodpłatne. Celem nowelizacji ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty było m.in. wyeliminowanie nadużyć związanych z nieodpłatnym świadczeniem pracy w ramach wolontariatu. Oznacza to, że świadczenia zdrowotne realizowane w ramach specjalizacji nie mogą być wykonywane bez wynagrodzenia. Zdaniem Rzecznika, ta sama zasada powinna obowiązywać w przypadku staży uzupełniających. 

Odbywanie stażu uzupełniającego powinno opierać się na odpłatnej formie współpracy – poprzez umowę o pracę, umowę cywilnoprawną lub w ramach płatnego urlopu szkoleniowego

– mówi.  

W ocenie lek. Moniki Potockiej angażowanie lekarzy w nieodpłatne wykonywanie świadczeń zdrowotnych w ramach stażu uzupełniającego jest niezgodne z zasadami współżycia społecznego i narusza godność zawodu lekarza. Ministerstwo Zdrowia przyznało, że w przypadku umowy o pracę lub płatnego urlopu szkoleniowego kwestia wynagrodzenia jest jednoznaczna. Wątpliwości pojawiają się jednak przy umowach cywilnoprawnych – o ile w przypadku specjalizacji przepisy wprost wskazują na odpłatność takiej umowy, o tyle przy stażach uzupełniających brak jest jednoznacznego uregulowania. W praktyce pozostawia to stronom swobodę w ustalaniu warunków, co umożliwia zawieranie umów nieodpłatnych. 

Rzecznik Praw Lekarza ponownie zwróciła się do ministerstwa, wskazując na istnienie poważnej luki prawnej, która sprzyja nadużyciom. Jak zaznaczyła, lekarze odbywający staż uzupełniający nie mają realnej możliwości negocjowania warunków umowy – odmowa jej podpisania może skutkować brakiem uznania tytułu specjalisty. W efekcie lekarze, mimo świadczenia faktycznych usług medycznych, często pracują bez wynagrodzenia.

Rzecznik uznała za konieczne ujednolicenie przepisów, tak aby jednoznacznie wskazywały, że staż uzupełniający powinien być zawsze odpłatny, niezależnie od rodzaju zawartej umowy. Takie rozwiązanie, jak podkreśla, byłoby zgodne z konstytucyjnymi zasadami sprawiedliwości społecznej i równości w zatrudnieniu oraz ograniczyłoby obecne nadużycia. Środowisko lekarskie liczy, że Ministerstwo Zdrowia zajmie jednoznaczne stanowisko i doprowadzi do nowelizacji przepisów, które zagwarantują odpłatność stażu uzupełniającego.

Czym jest staż uzupełniający?

Staż uzupełniający to dodatkowy okres praktyki zawodowej lekarzy i lekarzy dentystów, którego celem jest uznanie zagranicznego tytułu specjalisty za równoważny z polskim. W toku postępowania weryfikacyjnego, prowadzonego przez Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego, zespół ekspertów ocenia zgodność zagranicznego programu szkolenia z polskimi standardami. Jeśli stwierdzi braki w zakresie wiedzy teoretycznej lub praktycznych umiejętności, może wskazać konieczność odbycia stażu uzupełniającego z uwzględnieniem czasu trwania i zakresu merytorycznego tego stażu oraz wskazaniem podmiotu prowadzącego szkolenie specjalizacyjne, w którym staż uzupełniający powinien być odbyty, z uwzględnieniem miejsca zamieszkania lekarza. 

Staż uzupełniający może trwać maksymalnie trzy lata i odbywać się na podstawie jednej z trzech form prawnych: umowy o pracę na czas określony, płatnego urlopu szkoleniowego, umowy cywilnoprawnej zawartej z podmiotem prowadzącym szkolenie. Po zakończeniu stażu kierownik jednostki wystawia opinię zawodową, która trafia do dyrektora CMKP, a następnie do ministra zdrowia. Na tej podstawie minister wydaje decyzję o uznaniu lub odmowie uznania tytułu specjalisty.