Kwalifikacja do szczepień przez lekarzy stażystów

Aktualizacja: Ministerstwo Zdrowia wydało stanowisko w sprawie kwalifikacji do szczepień przez lekarzy stażystów. Czy jednak coś to zmieni?

Mamy pandemię. Brakuje lekarzy. Wszystkie ręce na pokład. Jesteś stażystą. W szpitalu proponują Ci dodatkową pracę - kwalifikacje do szczepień przeciwko COVID-19 i podpisanie w tym celu dodatkowej umowy. Albo, bardziej prawdopodobnie, nie proponują, tylko mniej lub bardziej oficjalnie nakładają na Ciebie nowy obowiązek. Jednak czy jest to zgodne z prawem? Czy nie będziesz mieć/miała żadnych problemów, gdy u pacjenta wystąpi NOP?

Prawo wykonywania zawodu, jakie jest przyznawane na okres stażu podyplomowego, obowiązuje tylko na terenie jednostki, w której stażysta odbywa staż i w celu realizacji programu stażu, pod odpowiednim nadzorem. Tak jak pisaliśmy tutaj, stażysta nie powinien np. jeździć transportem medycznym.

Jednak od 1 kwietnia obowiązuje ustawa, która zmienia niektóre aspekty ustawy o zawodzie lekarza w obliczu pandemii COVID-19:

„w art. 15 po ust. 8 dodaje się ust. 8a–8d w brzmieniu:8a. W przypadku ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii lekarz stażysta może zostać skierowany przez: 1) wojewodę do pracy przy zwalczaniu epidemii na podstawie art. 47 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. z 2019 r. poz. 1239 i 1495 oraz z 2020 r. poz. 284, 322 i 374) do podmiotu, w którym odbywa staż albo do innego podmiotu, albo 2) pracodawcę do realizacji innych zadań niż wynikające z umowy, o której mowa w ust. 3d, jeżeli nie zostanie wydana decyzja, o której mowa w pkt 1. 8b. Zadania, o których mowa w ust. 8a, muszą być dostosowane do poziomu wiedzy i umiejętności kierowanego lekarza stażysty oraz podlegać nadzorowi i kierownictwu lekarza specjalisty wyznaczonego przez kierownika jednostki, do której został skierowany lekarz stażysta.8c. Na wniosek lekarza stażysty minister właściwy do spraw zdrowia może uznać, w drodze decyzji, okres, w którym lekarz ten nie realizował programu stażu podyplomowego, za równoważny z realizowaniem tego programu, jeżeli realizował w tym czasie zadania wyznaczone na podstawie ust. 8a.”

Oznacza to, że w czasie pandemii przepisy pozwalają na skierowanie lekarza stażysty przez wojewodę lub pracodawcę do walki z epidemią lub realizacji zadań nie wynikających z umowy o pracę. Kontrowersyjna pozostaje kwestia dodatkowego wynagrodzenia za dodatkowe obowiązki nałożone przez pracodawcę. Dochodzą do nas wiadomości, że niektóre szpitale proponują stażystom dodatkową umowę w celu kwalifikacji do szczepień. Nie ma to jednak umocowania prawnego.

Bardzo ważnym elementem jest nadzór lekarza specjalisty - bez tego działamy wbrew ustawie. Pytanie, czy brak nadzoru będzie obciążał stażystę czy jednostkę organizacyjną. Często, nie tylko w przypadku szczepień, opiekun stażu, oficjalnie sprawujący nadzór nad stażystą, jest nim tylko na papierze.

Należy pamiętać, że stażysta musi się później ubiegać o uznanie okresu, w którym pracował na podstawie skierowania wojewody lub pracodawcy, na poczet realizacji programu stażu.

Niepokojące są dochodzące do nas wiadomości o sytuacjach, w których stażysta jest nieoficjalnie, na podstawie polecenia słownego, wysyłany do szczepień personelu czy pacjentów. Nie jest to przecież realizacja programu stażu ani nie spełnia przesłanek wcześniej wymienionej ustawy. Stażystom nie podaje się szczegółów i konkretnych informacji co do zakresu ich odpowiedzialności. Często dowiadują się o nowym obowiązku pocztą pantoflową, nie przez oficjalne polecenie służbowe. Spotkałam się z opinią stażystów, że dzięki temu mogą się chociaż do czegoś przydać i nauczyć przy kwalifikacji do szczepień. Pozostaje jednak kwestia odpowiedzialności zawodowej, cywilnej i karnej lekarza stażysty oraz braku realizacji programu stażu. 

Zaangażowanie stażystów do szczepień wydaje się logiczne w przypadku stażu z medycyny rodzinnej. W końcu POZ są punktami szczepień, więc o ile jest zapewniony odpowiedni nadzór, może stanowić to realizację programu stażu. Pytanie, czy w przypadku niedoboru personelu stażyści nie będą zmuszeni samodzielnie kwalifikować pacjentów. Pamiętajmy też, że dokumentacja szczepień przeciwko COVID-19 jest prowadzona w sposób elektroniczny. Czy stażyści mają dostęp do systemu, czy korzystają z kont innych lekarzy? Kto w takim razie będzie odpowiadał, jeżeli dojdzie do NOP? Z drugiej strony, czasem stażyści byli wykorzystywani do obowiązków, odważę się powiedzieć, że poniżej ich kwalifikacji np. wskazywania pacjentom drogi do punktu szczepień. Pamiętajmy, że celem pracy stażystów jest przede wszystkim nauka zawodu.

W mojej opinii, udział lekarzy stażystów w kwalifikacjach do szczepień to świadectwo większego problemu z systemem kształcenia podyplomowego lekarzy. Z jednej strony nieoficjalne wysyłanie stażystów do zadań niewchodzących w program stażu podyplomowego, bez zapewnienia odpowiedniego nadzoru, z niejasnymi implikacjami prawnymi czy nawet karnymi; z drugiej wykorzystywanie ich do zadań poniżej ich kwalifikacji. W obu przypadkach jednak są to działania sprzeczne z celem stażu podyplomowego.