Pomoc i wsparcie dla osób niepełnosprawnych - polskie, bolesne realia

Według danych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, w grudniu 2020 r. w Polsce 2,4 mln osób pobierało świadczenia emerytalno-rentowe i posiadało orzeczenie o niepełnosprawności lub o niezdolności do pracy. Największą grupę stanowili mężczyźni po 64 roku życia (53,7%). 

Z kolei, według Europejskiego Ankietowego Badania Zdrowia (European Health Interview Survey – EHIS), w 2014 roku w Polsce było 7,7 mln osób niepełnosprawnych biologicznie, czyli osób, które zadeklarowały ograniczoną zdolność wykonywania czynności powszechnie wykonywanych przez inne osoby. Oznacza to, że w naszym kraju mierzymy się z dużym, ale przemilczanym problemem niepełnosprawności. 

Strategia na rzecz Osób z Niepełnosprawnościami 2021-2030

25 lutego 2021 roku w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej została opublikowana uchwała dotycząca przyjęcia dokumentu ,,Strategia na rzecz Osób z Niepełnosprawnościami 2021–2030’’. Dokument ten skupia się na pełnym, kompleksowym podejściu polityki publicznej do wsparcia osób z niepełnosprawnościami, uwzględniając ich potrzeby w zakresie niezależnego życia i włączenia społecznego. Obejmuje on m.in. takie kwestie, jak: zagwarantowanie niezależnego życia osobom niepełnosprawnym, zapewnienie otwartego dostępu do przestrzeni publicznej, tworzenie możliwości pracy i edukacji, zapewnienie odpowiedniej ochrony socjalnej, godnych warunków życia i dostępu do opieki medycznej.

Wyniki badania Spójność Społeczna z 2015 r. wskazują, że około 23% mieszkańców Polski w wieku od 16 lat uważa niepełnosprawność za jeden z powodów wykluczenia społecznego. Pokazuje to, jak ważne jest zwiększanie świadomości społeczeństwa na temat niepełnosprawności i zbudowanie społecznego świata wolnego od krzywdzących stereotypów. Ostatni priorytetowy obszar, który szeroko opisywany jest w programie strategii, to  koordynacja sześciu systemów orzeczniczych funkcjonujących w Polsce (Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji, Ministerstwo Obrony Narodowej, zespoły orzekające działające w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych oraz powiatowe i wojewódzkie zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności). Jakie będą efekty przyjętej rok temu uchwały i czy nastąpi przełom w sytuacji osób niepełnosprawnych? Zobaczymy dopiero za 8 lat.

Na jakie wsparcie finansowe mogą liczyć osoby niepełnosprawne?

Od 2015 roku nakłady finansowe z budżetu państwa na rzecz wsparcia osób niepełnosprawnych i ich opiekunów wzrosły o 4 miliardy złotych. W 2018 roku na pomoc tej grupie osób przeznaczono 19,5 mld złotych - niestety okazuje się, że ta kwota nadal jest niewystarczająca. Wsparcie socjalne jest mizerne, a w wielu placówkach państwowych wciąż brakuje podjazdów dla wózków inwalidzkich, toalet dostosowanych do potrzeb osób niepełnosprawnych czy chociażby odpowiednich wind. Osoby niepełnosprawne i ich opiekunowie wiodą w Polsce życie trudne, często okupione bezsilnością i brakiem należytego wsparcia. Spójrzmy chociażby na komunikację miejską. Poruszanie się po dużych miastach stanowi dla osób niepełnosprawnych nie lada wyzwanie –  wciąż brakuje niskopodłogowych autobusów i tramwajów, czy specjalnie dostosowanych ramp. Pomimo dumnie deklarowanej pomocy finansowej, na arenie europejskiej nadal wypadamy bardzo mizernie. 

Zgodnie z informacjami zamieszczonymi na oficjalnej stronie rządowej, osoba dorosła z orzeczeniem niepełnosprawności i jej opiekun mogą liczyć na następujące wsparcie finansowe:

• rentę socjalną – 1100 złotych brutto.
• zasiłek pielęgnacyjny – 184,42 złote
• maksymalna wysokość zasiłku stałego do kwoty 645 złotych 
• zasiłek okresowy – 418 złotych,
• specjalny zasiłek celowy – 701 złotych  dla osoby samotnie gospodarującej,
• zasiłek mieszkaniowy – około 200 złotych 
• specjalny zasiłek opiekuńczy lub zasiłek dla opiekuna – 846,42 złote brutto.

Pozostałe fundusze i dofinansowania można znaleźć pod tym linkiem. Nadal jest to jednak zdecydowanie za mało, a komentarz dotyczący wymienionych powyżej kwot nasuwa się sam. Przy obecnej inflacji i kosztach wynikających z utrzymania, wymienione wsparcie finansowe to jedynie kropla w oceanie potrzeb. A co dopiero mówić o godnym życiu i funkcjonowaniu w komfortowych warunkach?

Choć rządowe strategie opisywane są jako ,,priorytetowe’’, to trudno dostrzec nagłą  poprawę sytuacji osób niepełnosprawnych. Ponadto, nadal brakuje edukacji społeczeństwa, której efektem byłoby zagwarantowanie wsparcia, szacunku i odrobiny życzliwości tym, którzy przecież najbardziej jej potrzebują. Wielu pracodawców wciąż unika zatrudnienia osób z orzeczeniem o niepełnosprawności, a szkoły i inne placówki edukacyjne nie są odpowiednio dostosowane do zapewnienia odpowiedniej jakości kształcenia niepełnosprawnym dzieciom. W roku szkolnym 2020/21 działało 318 przedszkoli specjalnych, do których uczęszczało 6 tysięcy dzieci. Niestety, nadal znakomita większość była zmuszona uczęszczać do przedszkoli ogólnodostępnych (78,4%). 

,,Za życiem’’ - czy aby na pewno?

Budząca kontrowersje Ustawa ,,Za Życiem’’, z założenia  ma łagodzić zaostrzone prawo antyaborcyjne, a także  gwarantować wsparcie finansowe, medyczne i społeczne rodzinom opiekującym się dzieckiem ze zdiagnozowanym ciężkim i nieodwracalnym upośledzeniem albo nieuleczalną chorobą zagrażającą życiu. Czy otrzymywana pomoc jest wystarczająca? Biorąc pod uwagę 40 dniowy protest osób niepełnosprawnych i ich opiekunów w sejmie, wydaje się, że zdecydowanie nie. Niestety łatwo bagatelizować problem, gdy nas osobiście on nie dotyczy. 

Choć temat często pomijany, to jednocześnie niezwykle istotny. Pamiętajmy, że warto szerzyć większą świadomość na temat problemu niepełnosprawności w Polsce, nawet jeśli tylko pozornie nas to nie dotyczy.