Przegląd publikacji dotyczących obostrzeń. Zamykamy czy otwieramy? Nosimy maseczki czy nie nosimy?

Jednym z najczęściej podnoszonych argumentów w dyskusji na temat wprowadzanych obostrzeń, które mają zatrzymać rozprzestrzenianie się wirusa COVID-19, jest kwestia dostępności dowodów naukowych udowadniających zasadność tych rozwiązań. Przy założeniu, że medycyna w XXI wieku jest nauką opartą na faktach, jest to dyskusja jak najbardziej uzasadniona. Przyjrzyjmy się więc kilku opublikowanym w ostatnim czasie badaniom analizującym skuteczność rozwiązań stosowanych w Polsce i na świecie w walce z pandemią. 

Maseczki chronią przed rozprzestrzenianiem się wirusa

Jednym z najczęściej stosowanych sposobów na ograniczenie transmisji wirusa COVID-19 jest obligatoryjne noszenie maseczek w miejscach publicznych. Rodzi to wiele kontrowersji, w tym natury prawnej,  i, choć to zrozumiałe, niestety budzi w wielu ludziach sprzeciw. 

Tymczasem, jak pokazują badania, jest to jedna z najskuteczniejszych metod ograniczenia transmisji zakażenia. Badacze z USA przeanalizowali wpływ obligatoryjnego noszenia maseczek w miejscach publicznych (czyli poza domem) na liczbę zakażeń i zgonów. W odniesieniu do 20 dni przed wprowadzeniem tego nakazu, w kolejnych dniach obserwowano sukcesywny spadek zarówno liczby zakażeń (o średnio 1.8% w ciągu 100 dni), jak i zgonów (o średnio 1.9% w tym samym okresie). Niektóre badania wskazują, że efekt ten jest już obserwowany wcześniej, bo po 21 dniach [2]. 

Wykres A – wpływ obowiązkowego noszenia maseczek w miejscach publicznych na liczbę zakażeń i zgonów w 40 stanach USA w okresie marzec-grudzień 2020.

Wykres B – wpływ przyzwolenia na konsumpcję na miejscu w lokalach gastronomicznych na analogiczne wartości [1].

Otwarte restauracje mają wpływ na liczbę zakażeń i zgonów

W badaniu cytowanym powyżej poddano analizie także wpływ ponownego otwarcia lokali gastronomicznych i umożliwienia konsumpcji „na miejscu” na liczbę zakażeń i zgonów. Jak pokazują wyniki badania, zmiana ta wpływa istotnie na oba parametry (wykres B). Co więcej, w symulacjach wpływu otwartych restauracji na liczbę zgonów sytuacja, gdy zezwolono by na korzystanie z gastronomii i równoczasowe nienoszenie maseczek doprowadziłoby do 10-krotnie większej liczby przypadków – już po 8. tygodniach – niż przy zachowaniu obowiązku noszenia maseczek [3].

Czas wprowadzania obostrzeń nie jest  bez znaczenia

Jak w wielu sytuacjach w życiu, tak i w przypadku pandemii czas reakcji na zagrożenie jest kluczowy. W styczniu 2021 opublikowano szeroką analizę wpływu szybkości reakcji rządów poszczególnych krajów Europy na pandemię i terminów wprowadzania obostrzeń na liczbę przypadków COVID-19. Na przykładzie 37 krajów, w tym Polski, wykazano, że wcześniejsze wprowadzenie obostrzeń, takich jak ograniczenie zgromadzeń i przemieszczania, zamknięcie niektórych nie-niezbędnych sektorów gospodarki oraz zalecenia pozostawania w domu istotnie zmniejszały liczbę przypadków COVID-19. Co ciekawe, w analizie tej wykluczono efekt obligatoryjnego noszenia maseczek. 

Badacze ocenili, że wprowadzenie restrykcji oszczędziło tysiące ludzkich istnień. „Surowość” obostrzeń mierzona jest za pomocą indeksu Oxford Stringency Index (OSI), który w czerwcu 2020 wahał się w zakresie od 16.7 (Wielka Brytania) do 100 (Serbia). W krajach, które wprowadziły mniej surowe restrykcje, liczba zgonów, których można było uniknąć, była największa (np. właśnie w Wielkiej Brytanii) [4]. 

Lockdown, „zostań w domu”, godzina policyjna

Badacze z Chin ocenili wpływ najmocniej wyrażonych restrykcji – czyli godziny policyjnej, polityki „zostań w domu” i pełnego lockdownu na liczbę przypadków COVID-19 w 54 krajach. Wykazali, że każda z tych trzech metod w okresie do 30 dni istotnie zmniejsza dzienny przyrost zakażeń do wartości kilkuprocentowych. Efekt ten był istotny statystycznie już po 7 dniach od wprowadzenia danego obostrzenia. Najbardziej wyrażony był w krajach rozwiniętych, o wysokim dochodzie na obywatela. Spośród kontynentów, najbardziej zauważalny wpływ na liczbę zakażeń miały te rozwiązania w Ameryce Północnej [5]. 

Podsumowanie

Jesteśmy w samym środku III fali pandemii COVID-19. Nikt nie wie, ile ona jeszcze potrwa, ani która jej fala będzie tą ostatnią. Na szczęście dysponujemy już szczepionkami oraz możemy stosować metody – jak choćby te omówione powyżej – zapobiegające choć częściowo kolejnym przypadkom i zgonom. W rozmowach ze sceptykami pamiętajmy o tym, że działania mające na celu zahamowanie transmisji wirusa – jakkolwiek dotkliwe dla naszego codziennego życia – są konieczne w ochronie ludzkiego życia i zdrowia.

Referencje (ostatni dostęp 29.03.2021)

1. Guy GP Jr, Lee FC, Sunshine G, McCord R, Howard-Williams M, Kompaniyets L, Dunphy C, Gakh M, Weber R, Sauber-Schatz E, Omura JD, Massetti GM; CDC COVID-19 Response Team, Mitigation Policy Analysis Unit; CDC Public Health Law Program. Association of State-Issued Mask Mandates and Allowing On-Premises Restaurant Dining with County-Level COVID-19 Case and Death Growth Rates - United States, March 1-December 31, 2020. MMWR Morb Mortal Wkly Rep. 2021 Mar 12;70(10):350-354. doi: 10.15585/mmwr.mm7010e3. PMID: 33705364; PMCID: PMC7951820.

2. Lyu W, Wehby GL. Community Use Of Face Masks And COVID-19: Evidence From A Natural Experiment Of State Mandates In The US. Health Aff (Millwood). 2020 Aug;39(8):1419-1425. doi: 10.1377/hlthaff.2020.00818. Epub 2020 Jun 16. PMID: 32543923.

3. Kaufman, B. G., Whitaker, R., Mahendraratnam, N., Smith, V. A., & McClellan, M. B. (2020). Correction to: Comparing Associations of State Reopening Strategies with COVID-19 Burden. Journal of general internal medicine, 1. Advance online publication. https://doi.org/10.1007/s11606-020-06337-5

4. Fuller JA, Hakim A, Victory KR, Date K, Lynch M, Dahl B, Henao O; CDC COVID-19 Response Team. Mitigation Policies and COVID-19-Associated Mortality - 37 European Countries, January 23-June 30, 2020. MMWR Morb Mortal Wkly Rep. 2021 Jan 15;70(2):58-62. doi: 10.15585/mmwr.mm7002e4. PMID: 33443494; PMCID: PMC7808713.

5. Wong, C., Wong, J., Tang, E., Au, C. H., Lau, K., & Wai, A. (2020). Impact of National Containment Measures on Decelerating the Increase in Daily New Cases of COVID-19 in 54 Countries and 4 Epicenters of the Pandemic: Comparative Observational Study. Journal of medical Internet research, 22(7), e19904. https://doi.org/10.2196/19904