Późna diagnoza, nieoptymalna opieka - jak leczymy choroby nerek w Polsce?

Choroby nerek diagnozujemy w Polsce zbyt późno. Jak czytamy w raporcie „Ogólnopolskie badanie pacjentów nefrologicznych” fundacji Nadzieja dla Zdrowia, jedynie 15% pacjentów będących pod opieką specjalistycznej poradni nefrologicznej trafiło do niej z powodu skierowania przez lekarza POZ. Dwukrotnie częściej droga do nefrologa rozpoczynała się od hospitalizacji lub pobytu na SOR. Dodajmy, że u większości osób, których dotyczył drugi scenariusz, przewlekła choroba nerek osiągnęła już 4. stadium. Z okazji Światowego Dnia Nerek, który co roku stanowi okazję do podjęcia dyskusji na temat leczenia i zapobiegania chorobom tych narządów, pochylamy się więc nad sytuacją pacjentów nefrologicznych w Polsce. 

Przewlekła choroba nerek - skala problemu 

Przewlekła choroba nerek (PChN) to schorzenie nie tylko częste, ale także posiadające ogromny wpływ na codzienność osób chorych. W Polsce choruje na nią ok. 4,2 mln osób, a z każdym rokiem liczba pacjentów dializowanych wzrasta o blisko 1,8%. Rocznie u 6500 osób diagnozuje się całkowitą utratę czynności nerek - stan, który wymaga objęcia leczeniem nerkozastępczym, czyli dializoterapią lub przeszczepieniem organu. Warto zwrócić uwagę, że PChN dotyczy głównie osób w podeszłym wieku, ale nie tylko, bo więcej niż 40% grupy pacjentów objętych badaniem fundacji Nadzieja Dla Zdrowia stanowili pacjenci poniżej 65 roku życia. Jakie są najczęstsze powody występowania PChN wśród Polaków? Pierwsze miejsce należy bezsprzecznie do cukrzycy typu I lub II (niemal co 4 chory). Na podium wśród znanych przyczyn znalazły się także kłębuszkowe zapalenie nerek oraz nefropatia nadciśnieniowa. Żadne z tych dwóch schorzeń nie jest jednak na tyle częste, żeby wyprzedzić w rankingu PChN z przyczyn nieznanych - bo ta dotyczy prawie 20% chorych. 

Niewystarczająca opieka nad pacjentami nefrologicznymi

Późna diagnoza to także późne objęcie chorych opieką, która - jak pozwalają sądzić dane z omawianego raportu - daleka jest od optymalnej. Przewlekła choroba nerek w znaczny sposób odbija się na jakości życia chorych, a pomoc, jaką należy im zapewnić, powinna oparta być na holistycznym i wielokierunkowym podejściu do pacjenta. Wśród osób zmagających się z PChN odnotowano stopniowy spadek wydolności fizycznej, nasilający się wraz z zaawansowaniem choroby. Wraz z jej progresją spada także odsetek osób, które zdolne są do pracy w jakimkolwiek wymiarze. Najmniej, bo niewiele ponad 10%, wynosi on wśród dializowanych pacjentów w stadium 5. PChN (pracę podejmuje natomiast dwukrotnie więcej osób będących w tej samej grupie, ale niedializowanych). Co istotne, powszechnym problemem wśród pacjentów nefrologicznych okazało się niedożywienie - niewystarczająco często zauważane i zbyt rzadko stanowiące powód do podjęcia odpowiednich działań leczniczych. Jak podkreślają autorzy dokumentu, do oceny stopnia odżywienia powinno używać się przede wszystkim skali SGA. Pozwala ona odnotowywać zmiany nie tylko wagi, ale także masy mięśniowej, występowanie obrzęków i wodobrzusza oraz inne objawy wyniszczenia. Nie mniej istotnym problemem jest również ograniczony dostęp do opieki dietetycznej, z której większość pacjentów nie korzystała ani razu. Żadnej specjalnej diety nie stosuje prawie 7 z 10 osób w początkowych stadiach choroby, a także 6 z 10 o zaawansowanym stopniu PChN. Dane te dotyczą nie tylko spożycia odpowiedniej ilości białka, ale też - co gorsza - stosowania diety cukrzycowej. Okazuje się bowiem, że chociaż cukrzyca stanowi najczęstszą przyczynę PChN w Polsce, to 2/3 pacjentów z nią podaje, że nie ogranicza spożycia cukru. 

Przewlekła choroba nerek: zalecenia na najbliższe lata 

Jak zatem brzmi diagnoza dla opieki nad pacjentami nefrologicznymi w Polsce? Wydaje się, że mamy tu do czynienia z niewydolnością, pod wieloma względami nawet znacznego stopnia. Według zaleceń ekspertów, szczególnie ważne są w tej sytuacji szybkie działania z poziomu podstawowej opieki zdrowotnej, które mogłyby ograniczyć opóźnione diagnozowanie chorób nerek. Równie istotne jest także zwiększenie dostępności wsparcia dietetycznego oraz edukacja - nie tylko pacjentów, ale też personelu medycznego, tak aby mógł trafniej i sprawniej rozpoznawać wielorakie konsekwencje chorób nerek i potrzeby osób zmagających się z nimi.