Formuła Ganzoniego

Opis

Formuła Ganzoniego pozwala obliczyć, jaką dawkę żelaza powinien otrzymać dożylnie pacjent z niedokrwistością wynikającą z niedoboru tego mikroelementu. Narzędzie jest wykorzystywane przede wszystkim na oddziałach internistycznych, szczególnie hematologii.

Fizjologia

Niedokrwistość u dorosłych diagnozuje się, gdy stężenie hemoglobiny wynosi <12 g/dl w przypadku kobiet lub <13,5 g/dl w przypadku mężczyzn. U dzieci prawidłowe wartości są dodatkowo zależne od wieku. 

Najczęstsza postać niedokrwistości to anemia mikrocytowa hipochromiczna, która jest spowodowana upośledzeniem syntezy hemu wskutek niedoboru żelaza w organizmie. Taki stan może być wynikiem:

• utraty krwi, np. krwawienie z przewodu pokarmowego, menstruacja u kobiet, w przebiegu zabiegów chirurgicznych;
• zwiększonego zapotrzebowania przy niedostatecznej podaży, np. w okresie dojrzewania, ciąży, laktacji, podczas leczenia niedoboru witaminy B12;
• upośledzonego wchłaniania z przewodu pokarmowego, np. stan po operacji bariatrycznej, zapalenie żołądka wywołane H. pylori, celiakia;
• niedoboru w diecie,
• niedokrwistości z niedoboru żelaza opornej na leczenie żelazem - rzadkiej choroby genetycznej.

Podstawową metodą leczenia niedokrwistości z niedoboru żelaza jest podawanie preparatów doustnych. W przypadku ich nieskuteczności lub nietolerancji, a także występowania niektórych szczególnych sytuacji klinicznych (m.in. krwawienie z przewodu pokarmowego, hemodializa, zespół upośledzonego wchłaniania, nieswoiste choroby zapalne jelit lub przewlekła choroba nerek) wskazane jest dożylne, zazwyczaj stopniowe podawanie 100-200 mg żelaza 2-3x/tydz. przy jednoczesnym monitorowaniu efektów.

Procedurę powinien wykonać wykwalifikowany personel w miejscu, gdzie dostępny jest sprzęt do resuscytacji. Przed rozpoczęciem podania leku, należy zapoznać się ze wskazaniami producenta. Wlew należy rozpocząć z szybkością o 50% mniejszą od zalecanej (u pacjentów z wysokim ryzykiem wystąpienia reakcji nadwrażliwości - 10% szybkości zalecanej). Jeśli w ciągu 15 min nie wystąpią działania niepożądane, można zwiększyć przepływ do dawki zalecanej.

Parametry

Do oceny niedoboru żelaza w organizmie wykorzystuje się następujące parametry:

• masa ciała pacjenta [kg],
• aktualne stężenie hemoglobiny [g/dl],
• docelowe stężenie hemoglobiny [g/dl]
• ilość żelaza potrzebna do odtworzenia zapasów [mg] - w przypadku dorosłych i dzieci ≥35 kg jest to zwykle 500 mg, w przypadku mniejszych - 15 mg/kg.

Źródła

1. Podolak-Dawidziak M. Niedokrwistość z niedoboru żelaza. Interna Szczeklika. Mały podręcznik 2020/21. Kraków, Medycyna Praktyczna; 2020; str. 1017-1021.
2. Basak W, Dwilewicz-Trojaczek J, Jędrzejczak W. Hematologia Kompendium. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2016.